Γράφει η Βασιλική Παπαγεωργίου, Εθνολόγος- Κοιν. Ανθρωπολόγος, Δρ
Αίφνης, η Λένα Κιτσοπούλου μας θυμίζει ότι στα 1400 μέτρα υψόμετρο ζουν άνθρωποι. Λάλκα, ορεινή Ναυπακτία, ορεινή Ελλάδα. O κόσμος της πρωτογενούς παραγωγικής δραστηριότητας, απόμακρος και ξένος, διαφορετικός και απεχθής για τον αστό, αυτός ο κόσμος λανθάνει ή υπονοείται στην οπτικοακουστική παραγωγή ΛΑΛΚΑ, στο πλαίσιο του project ENTER του Ιδρύματος Ωνάση.*
Ο Covid-19 ήρθε, και πάγωσε κάθε δραστηριότητα στην πόλη. Παίζοντας με την “επιστροφή στη φύση”, ένα επίκαιρο σύνθημα που η αναγκαστική καραντίνα υπογράμμισε, συνταιριάζοντάς το με μια trendy “δυτική”, αστική οικολογική οπτική, η δημιουργός μας δείχνει ότι η φύση πάντα υπήρχε, αλλά όχι με τους τρόπους που συχνά κατασκευάζουν φαντασιακά οι άνθρωποι της πόλης.
Ο “πολιτισμένος” δυτικός άνθρωπος, βλέπει τη φύση με τα δικά του μάτια: εξημερωμένη, προσιτή, κατάλληλη για τις διακοπές, για διάλειμμα από την “κανονική” ζωή, κατάλληλη για επενδύσεις, καταλύματα luxury ευεξίας, ιδανική για ξεπούλημα μετά την κρίση. Ακόμη και στην οικολογική της εκδοχή, τόσο προβεβλημένη σήμερα, βρίσκεται πολύ μακριά από τις αντιλήψεις των τοπικών αγροτοκτηνοτροφικών πληθυσμών.
Στο βίντεο ΛΑΛΚΑ η Κιτσοπούλου σκοτώνει ένα ζαρκάδι και φυσάει προκλητικά τον καπνό του τσιγάρου της που καπνίζει μανιωδώς. Χέρια ξεσκίζουν το τομάρι, το τεμαχίζουν, αφαιρούν εντόσθια, καθαρίζουν ψάρι, τρώνε ωμό κρέας, στο έδαφος κυλάει αίμα. Είναι το έτερο πρόσωπο που εμφανίζεται στο βίντεο, ο εντόπιος επονομαζόμενος “Ινδιάνος”, που χορεύει πωρωμένος υπό τους ήχους της garage-rock που ακούγονται, κρατώντας το σφάγιο και τεμαχίζοντάς το ρυθμικά. Σκηνές που προκάλεσαν αντιδράσεις, ενώ ξεσήκωσαν τη μήνη των ζωοφιλικών οργανώσεων.
Αυτή η υπερβολή στην αναπαράσταση, ενός είδους τέχνη του σοκ, μεγεθύνει τη φρίκη του φοβισμένου αστού για εμπειρίες που είναι κοινές στο λαό της υπαίθρου. Η λαογραφία μας έχει διδάξει το σπουδαίο μάθημα του λαϊκού βίου, που, στενά συνδεδεμένος με την παραγωγική γεωργοκτηνοτροφική δραστηριότητα, διαθέτει άλλες χρονικότητες, άλλη σχέση με τις εναλλαγές των εποχών, του κύκλου της ζωής και του θανάτου, άλλα βιώματα του χώρου και του τόπου.
Ο δυτικός καπιταλιστικός πολιτισμός έχει βάναυσα επιβάλει την αισθητική των ελίτ, έτσι ώστε η αισθητική της φύσης, του λαού της παραγωγής, να δείχνει “χοντροκομμένη”, “αντιαισθητική”. Όπως στο ωμό ψάρι που τρώγοντας επιτόπου ο Ινδιάνος, υπαινίσσεται ειρωνικά την ομοιότητά του με το γκουρμέ σούσι της lifestyle γαστρονομίας, όπως του lifestyle είναι τα σύγχρονα κινήματα των vegan, κατά της κρεοφαγίας και κατά της κτηνοτροφίας
ΛΑΛΚΑ, μια οπτικοακουστική παραγωγή ανοιχτή σε “αναγνώσεις”, ανοιχτή σε θετικές και αρνητικές κριτικές, με μηνύματα γύρω από τη σχέση μας με τη φύση και τον πολιτισμό και ρητή προεξαγγελτική προτροπή – στο κειμενάκι που συνοδεύει το βίντεο – να σκεφτούμε για τον καπιταλισμό ως φασιστικό οικονομικό σύστημα που μας υποδηλώνει. Συμφωνώντας με την καλλιτέχνιδα, προτιμώ επίσης να “διαβάσω” τα μηνύματα της συμπόρευσης με έναν κόσμο που χάνεται και που είναι καταδικασμένος στο ξεπούλημα. Ήδη η μετά Covid–19 κυρίαρχη ενημέρωση αφορά στις αναπτυξιακές επενδύσεις των μεγάλων funds και στους ξένους που αναζητούν επιθετικά τόπους- φιλέτα για αγορές και αξιοποίηση. Εντόπια γη και παραγωγή στο έλεος της κερδοφορίας και της απώλειας της αυτονομίας τους.
Μπράβο στη Λένα Κιτσοπούλου για μια αιρετική δημιουργία που σοκάρει, όχι γιατί δείχνει ωμό κρέας και πολύ αίμα, αλλά επειδή αφηγείται την αντίστιξη φύση:πολιτισμός με μη αναμενόμενο τρόπο, αναπαριστώντας την με γλώσσα ενάντια στην κυρίαρχη αισθητική και στο λόγο της ωραιοποιημένης συγκάλυψης.
*για το project ENTER: https://www.onassis.org/el/enter/about,
για το βίντεο ΛΑΛΚΑ: https://www.onassis.org/el/video/lalka-lena-kitsopoulou