Του Νίκου Αρτινού
Η ανταποδοτική σχέση μεταξύ της πολιτικής και του σινεμά αντικατοπτρίζεται σε αρκετές περιπτώσεις ηθοποιών-σταρ, που κατάφεραν μέσω της αναγνωρισιμότητας που απέκτησαν συμμετέχοντας σε κινηματογραφικές ταινίες, να κάνουν καριέρα πολιτικού. Η πολιτική τους καριέρα πολλές φορές επισκίασε την καριέρα που είχαν ως ηθοποιοί. Είναι από εκείνα τα παράξενα παιγνίδια που παίζει η ζωή: μέτριοι ηθοποιοί να γίνονται φημισμένοι πολιτικοί. Η κάλπη είναι η μεγάλη συνένοχος σ’ αυτά τα καμώματα της ζωής.
Οι μελετητές του φαινομένου προσπαθούν να εξηγήσουν το ερώτημα: Μήπως ένας πολιτικός θα πρέπει να έχει τουλάχιστον μέτριες ικανότητες υποκριτικής για να πετύχει τις φιλοδοξίες του; Και οι ψηφοφόροι τι ρόλο παίζουν στις επιλογές της κάλπης; Ένα είναι σίγουρο: οι πολίτες, οι οποίοι είναι και θεατές (του κινηματογράφου ή της τηλεόρασης), θα «ρίξουν» την ψήφο τους σε πρόσωπα που τους είναι οικεία είτε μέσω τηλεοπτικών σειρών είτε ταινιών. Θα προτιμήσουν, δηλαδή, να ψηφίσουν κάποιον που τον ταυτίζουν με κάποιο ρόλο παρά να μπουν στον κόπο να αξιολογήσουν την ευρύτερη κοινωνική του δραστηριότητα ή την ικανότητά του να επιλύει προβλήματα.
Στην περίπτωση αυτή ισχύει το σύνθημα «Αυτό ξέρω, αυτό εμπιστεύομαι». Η ρήση «Η πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού» φαίνεται να μην παίζει κανένα ρόλο όταν ο ηθοποιός κατεβαίνει στο στίβο της πολιτικής. Μόνο έτσι μπορεί να εξηγηθεί το φαινόμενο, ηθοποιοί σαν το Γιώργο Βασιλείου (έφυγε από τη ζωή το Νοέμβριο του 2016), ο οποίος για χρόνια υποδυόταν τον σκληροτράχηλο και έντιμο «Ταξίαρχο Θεοχάρη» στη σαπουνόπερα του Νίκου Φώσκολου «Καλημέρα Ζωή», να εκλέγεται με την πρώτη φορά βουλευτής, όταν έθετε το 2004 υποψηφιότητα με το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας (στις εκλογές του 2007 δεν πέτυχε την επανεκλογή του). Όταν ο πολίτης ψήφιζε, υποσυνείδητα ψήφιζε τον «Ταξίαρχο Θεοχάρη», ο οποίος θα τον βοηθούσε να κάνει καλύτερη την καθημερινότητά του και θα τον προστάτευε από τους κακοποιούς!
Το φαινόμενο είναι παγκόσμιο και τα πιο τρανταχτά παραδείγματα ηθοποιών που έκαναν (ή δεν έκαναν) καριέρα ως πολιτικοί είναι οι εξής:
- Ρόναλντ Ρέηγκαν: Ο 40ος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών (1981-1989) ήταν ένας επιτυχημένος ηθοποιός που πρωταγωνίστησε σε αρκετές χολιγουντιανές ταινίες Β’ Διαλογής και σε πολλές τηλεοπτικές σειρές στις δεκαετίες ’40 και ’50. Ποτέ όμως δεν έγινε αστέρας πρώτου μεγέθους όπως οι Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, Τζέιμς Στίουαρτ και Έρολ Φλιν. Έγινε όμως Πρόεδρος των ΗΠΑ! Η πιο γνωστή του κινηματογραφική εμφάνιση ήταν στην ταινία του Ντον Σίγκελ «Οι δολοφόνοι» (1964) με πρωταγωνιστές τους Λι Μάρβιν και Τζον Κασσαβέτις. Πέθανε το 2001.
- Κλιντ Ίστγουντ: Διάσημος αμερικάνος ηθοποιός, σκηνοθέτης και συνθέτης του κινηματογράφου. Ένας από τους σπουδαιότερους δημιουργούς της 7ης Τέχνης. Έχει πρωταγωνιστήσει σε θρυλικές ταινίες («Ο καλός, ο κακός και ο άσχημος», «Ο Βρώμικος Χάρρυ») και έχει σκηνοθετήσει αριστουργήματα («Οι ασυγχώρητοι», «Million Dollar Baby»). Το 1986 εξελέγη Δήμαρχος στην πόλη Καρμέλ της Καλιφόρνια -όπου έχει το ράντσο του- με ποσοστό 72,5%! Η θητεία του ήταν επιτυχημένη και έληξε το 1988 χωρίς να θέσει εκ νέου υποψηφιότητα.
- Άρνολντ Σβαρτσενέγκερ: Ο body builder «Εξολοθρευτής», πρώην Mister Cosmos, εξελέγη Κυβερνήτης της Καλιφόρνια το 2006 θέτοντας τις βάσεις για μια-γιατί όχι;-υποψηφιότητα για την Προεδρία των ΗΠΑ. Το «Αμερικάνικο Όνειρο» έγινε, διαμέσου του κινηματογράφου, πραγματικότητα για τον Αυστριακό που μετά από τόσα χρόνια εξακολουθεί να μιλάει τα Αγγλικά με ανυπόφορη προφορά…
- Αλεσάντρα Μουσολίνι: Η εγγονή του Μπενίτο Μουσολίνι γεννήθηκε το 1962 και μέχρι το 1992 είχε μια ενδιαφέρουσα καριέρα ως ηθοποιός και μοντέλο. Το 1992 εκλέγεται μέλος του Ιταλικού κοινοβουλίου εκπροσωπώντας τους Νεοφασίστες συνεχίζοντας έτσι την παράδοση του παππού της. Από το 2003 έως το 2008 ήταν μέλος του Ευρωκοινοβουλίου ενώ ήταν βουλευτής του ιταλικού κοινοβουλίου με το κόμμα του Σίλβιο Μπερλουσκόνι.
- Ιλόνα Στάλερ («Τσιτσιολίνα»): Ουγγρο-Ιταλίδα πολιτικός, τραγουδίστρια και πορνοστάρ. Γεννήθηκε στη Βουδαπέστη το 1951. Τη δεκαετία του 1970 βρέθηκε στην Ιταλία όπου και ακολούθησε καριέρα πορνοστάρ, γυρίζοντας ταινίες σκληρού πορνό. Το 1987 εξελέγη βουλευτής στο ιταλικό κοινοβούλιο με το “Ριζοσπαστικό κόμμα”, κόμμα αριστερής ιδεολογίας. Στις επόμενες εκλογές δεν επανεξελέγη. Το 1990 προσφέρθηκε να κάνει έρωτα με το Σαντάμ Χουσεΐν, προκειμένου να επέλθει ειρήνη στη Μέση Ανατολή και να αποφευχθεί ο Πόλεμος του Κόλπου…
- Γκλέντα Τζάκσον: Σπουδαία Βρετανίδα ηθοποιός που τιμήθηκε με δύο Όσκαρ για τις ταινίες «Ερωτευμένες Γυναίκες»(1971) και «Απιστία με αξιοπρέπεια» (1974). Το 1992 εξελέγη μέλος του Βρετανικού Κοινοβουλίου με το Κόμμα των Εργατικών του Τόνι Μπλέρ
- Τζόζεφ Εστράντα: Διάσημος Φιλιππινέζος ηθοποιός που πρωταγωνίστησε σε πάνω από 100 ταινίες. Το 1998 εξελέγη Πρόεδρος των Φιλιππίνων με μεγάλη διαφορά από τους αντιπάλους του. Το 2001 παραιτήθηκε κατηγορούμενος για σκάνδαλα διαφθοράς. Ο Εστράντα κατά την διάρκεια της δίκης του υποστήριξε ότι η ζωή δεν διαφέρει πολύ από τον κινηματογράφο: «ο ήρωας της ταινίας μπορεί στην αρχή να ταπεινώνεται και να χάνει, αλλά στο τέλος βγαίνει πάντα νικητής…». Το 2007 το δικαστήριο τον έκρινε ένοχο, όμως η Πρόεδρος Γκλόρια Αρόγιο του απένειμε χάρη…
- Βολοντίμιρ Ζελένσκι: διάσημος Ουκρανός κωμικός τηλεοπτικός ηθοποιός, ο οποίος τον Απρίλη του 2019 κέρδισε με ένα σαρωτικό 73% τον δεύτερο γύρο προεδρικών εκλογών στην Ουκρανία και αναδείχτηκε ο νέος πρόεδρος της χώρας, αν και η σχέση του με την πολιτική περιοριζόταν στον ρόλο ενός αρχηγού κράτους που έπαιζε σε μία δημοφιλή τηλεοπτική σειρά!
Η Ελλάδα της Μελίνας…
Η Μελίνα Μερκούρη ήταν μια Ελληνίδα σταρ του σινεμά παγκόσμιας ακτινοβολίας. Οι ταινίες της («Στέλλα», «Ποτέ την Κυριακή», «Τοπ Καπί») έκαναν διεθνή καριέρα με αποτέλεσμα το όνομά της να είναι πλέον συνώνυμο της Ελλάδας. Το ήξερε αυτό ο Ανδρέας Παπανδρέου όταν της ανέθετε το Υπουργείο Πολιτισμού το 1981 αμέσως μετά την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας από το ΠΑΣΟΚ. Το 1977 εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής με το ΠΑΣΟΚ ενώ διετέλεσε Υπουργός Πολιτισμού για 11 χρόνια περίπου (1981-1989 και 1993-1994) «αντέχοντας» στους 16 ανασχηματισμούς που έκανε ο Ανδρέας Παπανδρέου. Ιδιαίτερα αγαπητή και λαοφιλής, πέθανε στη Νέα Υόρκη το 1994.
…και η άλλη Ελλάδα!
Η έκρηξη της ιδιωτικής τηλεόρασης στην δεκαετία του ’90 οδήγησε σε μια άλλου είδους επικοινωνία των πολιτικών με τους ψηφοφόρους. Τα κόμματα αναζήτησαν υποψηφίους που είχαν την δυνατότητα-μέσω της τηλεόρασης-της καθημερινής επαφής με τους πολίτες. Πιο αντιπροσωπευτική περίπτωση ήταν η υποψηφιότητα της Ελένης Κούρκουλα, η οποία τελικά και εξελέγη βουλευτής του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του 2000, αναλαμβάνοντας μάλιστα Υφυπουργός Παιδείας επί Πρωθυπουργίας Κωνσταντίνου Σημίτη. Η Κούρκουλα έγινε γνωστή παίζοντας την διανοητικά ανάπηρη Σελήνη στην σαπουνόπερα του Νίκου Φώσκολου «Η Λάμψη»!
Στην συνέχεια, ενδεικτικές περιπτώσεις ηθοποιών-βουλευτών ήταν οι Κώστας Καζάκος και Λίλα Καφαντάρη, οι οποίοι εξελέγησαν με το ΚΚΕ και η Άντζελα Γκερέκου η οποία εξελέγη βουλευτής Κέρκυρας με το ΠΑΣΟΚ το 2004. Η πολιτική πορεία της Γκερέκου έχει πολλά σκαμπανεβάσματα και αρκετές… κινηματογραφικές ανατροπές. Ήταν βουλευτής του ΠΑΣΟΚ από το 2004 (επανεξελέγη το 2007, το 2009 και τον Ιούνιο 2012), ενώ στις 6 Οκτωβρίου του 2009 τοποθετήθηκε υφυπουργός Πολιτισμού με αρμοδιότητα τον Τουρισμό στην Κυβέρνηση Γιώργου Παπανδρέου. Στις 17 Μαΐου 2010 η εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» σε πρωτοσέλιδό της ισχυρίστηκε ότι ο σύζυγός της Τόλης Βοσκόπουλος οφείλει στην εφορία περίπου 5,5 εκατομμύρια ευρώ τα οποία δεν έχει καταβάλει, καθώς και ότι είχε να πληρώσει φόρο εισοδήματος από το 1993. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, η Άντζελα Γκερέκου να παραιτηθεί από υφυπουργός Τουρισμού επικαλούμενη λόγους ευθιξίας. Στις 8 Νοεμβρίου 2012 ο Ευάγγελος Βενιζέλος την διέγραψε από την Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ, στην οποία επανεντάχθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 2013. Στις 8 Ιανουαρίου 2015 ανακοίνωσε την αποδοχή της προτάσεως να προσχωρήσει στο Κόμμα της Νέας Δημοκρατίας και την υποψηφιότητά της στο Νομό Κέρκυρας με το ίδιο κόμμα.
Στις ευρωεκλογές του 2009, οι παρουσίες των ηθοποιών ήταν και πάλι έντονες με πιο σημαντικές αυτές των Αντώνη Καφετζόπουλου και Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη. Ο Καφετζόπουλος στις εθνικές εκλογές του 2004 στήριξε δυναμικά το Γιώργο Παπανδρέου φωνάζοντας από τα τηλεοπτικά παράθυρα «Γιώργο άλλαξέ τα όλα». Το 2009 ήταν υποψήφιος στις ευρωεκλογές με τους Οικολόγους Πράσινους ενώ στις δημοτικές εκλογές του 2014 εξελέγη δημοτικός σύμβουλος και αντιδήμαρχος δήμου Αθηνών με τον συνδυασμό του Γιώργου Καμίνη. Στη συνέχεια στις εκλογές του 2015 ήταν υποψήφιος με το Ποτάμι.
Ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης τον Απρίλιο του 2009 δήλωσε για πρώτη φορά παρουσία στα πολιτικά πράγματα, υπογράφοντας την ιδρυτική διακήρυξη του κόμματος «Δράση» και στις τότε ευρωεκλογές ήταν υποψήφιος με το ψηφοδέλτιο του κόμματος. Το 2014 δήλωσε την υποστήριξή του στο Ποτάμι, ενώ τον Δεκέμβριο του 2017 σε συνέδριο της Ν.Δ. δήλωσε πως πιστεύει στον πολιτικό Κυριάκο Μητσοτάκη, αλλά δεν είναι ψηφοφόρος ή μέλος του κόμματος.
Ιδιαίτερη περίπτωση είναι αυτή του ηθοποιού Παύλου Χαϊκάλη. Γνωστός για τις εμφανίσεις του στις τηλεοπτικές σειρές Δύο Ξένοι, Τα κορίτσια του Μπαμπά, Η Πολυκατοικία, Πενήντα-Πενήντα και Βέρα στο δεξί, ο Χαϊκάλης στις εκλογές του 1993 ήταν υποψήφιος βουλευτής με την Πολιτική Άνοιξη. Κατέβηκε στην εκλογική περιφέρεια Αχαΐας λαμβάνοντας 1.006 σταυρούς προτίμησης, κατατασσόμενος στην πέμπτη θέση ανάμεσα στους 11 υποψηφίους του κόμματός του. Στις εκλογές του Μαΐου 2012 εξελέγη βουλευτής με τους Ανεξάρτητους Έλληνες στην εκλογική περιφέρεια Αττικής λαμβάνοντας 18.533 σταυρούς προτίμησης, κατατασσόμενος στην πρώτη θέση ανάμεσα στους 15 υποψηφίους του κόμματός του. Στις εκλογές του Ιουνίου 2012 και του Γενάρη 2015 επανεξελέγη βουλευτής, πάλι στην περιφέρεια Αττικής. Στις 17 Ιουλίου 2015 ανέλαβε τη θέση του Υφυπουργού Κοινωνικών Ασφαλίσεων μέχρι και τις 28 Αυγούστου 2015, όταν παραιτήθηκε η κυβέρνηση Τσίπρα. Τον ταραγμένο Δεκέμβρη του 2014 κατήγγειλε απόπειρα δωροδοκίας του (υποστήριξε ότι του προσφέρθηκαν 700.000 ευρώ σε μετρητά και διακανονισμό του τραπεζικού του δανείου καθώς και συμβόλαια με διαφημιστικές εταιρείες).
Στις ευρωεκλογές του 2019 οι πιο «λαμπερές» παρουσίες ηθοποιών στα ψηφοδέλτια των κομμάτων είναι αυτές των Αλέξη Γεωργούλη (είναι υποψήφιος ευρωβουλευτής με τον ΣΥΡΙΖΑ) και Κώστα Σόμμερ (είναι υποψήφιος ευρωβουλευτής με την Ένωση Κεντρώων του Βασίλη Λεβέντη).
*Στη φωτογραφία του θέματος η Μελίνα Μερκούρη έξω από το εκλογικό της κέντρο για τη Β’ Πειραιώς