Του Νίκου Αρτινού
Όταν μια μυστηριώδης δύναμη προκαλεί ένα κύμα μαζικών αυτοκτονιών και αποδεκατίζει τον πληθυσμό της Γης, μόνο ένα είναι σίγουρο: αν τη δεις, πεθαίνεις. Έχοντας μπροστά της το άγνωστο, η Μάλορι βρίσκει την αγάπη, την ελπίδα και μια νέα αρχή μόνο εκεί που δεν το περίμενε. Τώρα, πρέπει να καταφύγει μαζί με τα δύο της παιδιά σε ένα επικίνδυνο ποτάμι, στο μοναδικό σημείο που μπορεί να τους προσφέρει καταφύγιο. Αλλά για να επιβιώσουν, θα πρέπει να περπατήσουν σε μια επικίνδυνη διαδρομή δύο ημερών με τα μάτια κλειστά.
Η ταινία της Σουζάνε Μπίερ είναι ένα καλοδουλεμένο και καλοφτιαγμένο δυστοπικό θρίλερ φαντασίας με άφθονο σασπένς και με αρκετές σκηνές δράσης. Πρόκειται για μια ταινία είδους και γι’ αυτό αξιοποιεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα κλισέ και τις συμβάσεις που συναντάμε στην κατηγορία των ταινιών αυτών. Τα χαρακτηριστικά αυτά κωδικοποιημένα είναι τα εξής:
- Η ιστορία και η πλοκή εκτυλίσσονται στο όχι πολύ μακρινό μέλλον (στην ταινία της Μπίερ οι συνθήκες είναι σχεδόν ίδιες με τις σύγχρονες)
- Η κοινωνία, ο πολιτισμός και ο παγκόσμιος πληθυσμός καταστρέφονται από μια πανδημία (στην ταινία της Μπίερ ο καταστροφικός ιός έχει την μορφή αόρατων και αδιόρατων πλασμάτων τα οποία οδηγούν στην αυτοκτονία όσους έχουν τα μάτια ανοικτά).
- Στο κεντρικό επίπεδο της αφήγησης βρίσκεται ένας (ξεχωριστός) κεντρικός χαρακτήρας, ο οποίος οδηγεί τους υπόλοιπους μέσα από μια σειρά βίαιων επεισοδίων στην ασφάλεια και στην επιβίωση (στην ταινία της Μπίερ, τον ξεχωριστό αυτό ρόλο έχει η σπουδαία Σάντρα Μπούλοκ).
Οι παραπάνω συμβάσεις ακολουθούνται στον κινηματογράφο σε διάφορες παραλλαγές απ’ αρχής της χρήσης των κινηματογραφικών ειδών στο σινεμά. Η πανδημία άλλοτε έχει την μορφή των ζόμπι (οι ταινίες αυτές είναι τόσες ώστε από μόνες τους αποτελούν ένα είδος), άλλοτε έχει την μορφή ενός αδιόρατου κινδύνου [π.χ. το φιλμ του Μ. Νάιτ Σιάμαλαν Το συμβάν (The Happening, 2008)] και άλλοτε έχει την μορφή μιας ανεξήγητης επικίνδυνης φυσικής καταστροφής που απειλεί να ανατρέψει τις τρέχουσες περιβαλλοντικές συνθήκες [π.χ. η ταινία του Αλφρεντ Χίτσκοκ Τα πουλιά, (The Birds, 1963) ή η ταινία του Netflix Αφανισμός (Anihilation, 2018)].
Είναι αλήθεια ότι στο Birdbox (ελληνικός τίτλος: Με τα μάτια κλειστά, μετάφραση πρωτότυπου τίτλου: Το κουτί με τα ωδικά πτηνά) η κριτική επικεντρώθηκε στις εξόφθαλμες (είναι αλήθεια) ομοιότητες της ταινίας με το υπέροχο θρίλερ αγωνίας και φαντασίας του Τζον Κρασίνσκι Ένα ήσυχο μέρος (A Quiet Place, 2018). Πράγματι η ταινία της Μπίερ αντιγράφει με ένα (ενοχλητικό;) τρόπο τους “κώδικες των αισθήσεων” έτσι όπως τους εμπνεύστηκε και συνδύασε στη δική του ταινία ο Κρασίνσκι. Ο διάσημος ηθοποιός και σκηνοθέτης κατάφερε να ανοίξει ένα νέο μονοπάτι στην χρήση των κωδίκων του είδους “επιβάλλοντας” μια πρωτότυπη ματιά πάνω στις αισθήσεις και πως αυτές μπορούν να αξιοποιηθούν στην ειδολογική εξέλιξη των ταινιών αυτής της κατηγορίας. Για παράδειγμα στο Ένα ήσυχο μέρος, η ασφάλεια των χαρακτήρων εξαρτάται από το να μην κάνουν ούτε τον παραμικρό θόρυβο (δεν πρέπει να σε ακούσουν, αυτό θα σε σκοτώσει). Αυτό αποτελεί μια εμπνευσμένη και δημιουργική πρωτοτυπία, κάτι που αντέγραψε η Μπίερ στο Birdbox “μεταλλάσσοντας το” στις αντίστοιχες συνέπειες που θα έχει στην ασφάλεια των χαρακτήρων αν ανοίξουν τα μάτια τους (δεν πρέπει να δεις, αυτό θα σε σκοτώσει). Το εύρημα “του φόβου των αισθήσεων” είναι απλό και ταυτόχρονα ευφυές. Ο Κρασίνσκι, με το εκπληκτικό του φιλμ προχώρησε το είδος των θρίλερ αγωνίας και φαντασίας στο επόμενο εξελικτικό τους στάδιο, επαναλαμβάνοντας και καινοτομώντας*, δημιουργώντας έτσι το αρχέτυπο μιας νέας κατηγορίας ταινιών (είναι σίγουρο ότι θα ακολουθήσουν τόσες πολλές που εντέλει θα οδηγηθούν στον δημιουργικό τους εκφυλισμό) που – εντελώς αυθόρμητα – θα ονομάσω “θρίλερ των αισθήσεων” (“thrillers of the senses”).
Θεωρώ ότι είναι άδικη η κριτική που γίνεται στην Μπίερ, αφού δεν κάνει κάτι άλλο από το να “επαναλαμβάνει” (“αντιγράφει” για τους κακοπροαίρετους) αξιοποιώντας με αποτελεσματικό και δημιουργικό τρόπο τους κώδικες των θρίλερ των αισθήσεων που εισήγαγε ο Κρασίνσκι. Το αποτέλεσμα (Birdbox) είναι μια ταινία που, αφενός μεν δεν διεκδικεί δάφνες πρωτοτυπίας, αφετέρου δε οδηγεί τους θεατές σε “συνεχόμενους πνιγμούς ανατριχίλας και αγωνίας”. Αυτό άλλωστε δεν είναι και το ζητούμενο στην θέαση των θρίλερ και γενικότερα των ταινιών είδους;
*Μια προσεχτική ακαδημαϊκή ανάγνωση των κινηματογραφικών ειδών θα μας κάνει να συμφωνήσουμε με το συμπέρασμα του Steve Neale, ότι η εξέλιξη τους έρχεται μέσα από την επανάληψη και την καινοτομία.
Bird Box (Με τα Μάτια Κλειστά)
Σκηνοθεσία: Σουζάνε Μπίερ
Ηθοποιοί: Σάντρα Μπούλοκ, Τρεβάντε Ρόουντς, Τζον Μάλκοβιτς, Σάρα Πόλσον
Διάρκεια: 124′
Η ταινία είναι διαθέσιμη σε streaming από το Netflix από τις 21 Δεκεμβρίου 2018