Του Νίκου Αρτινού
Κάπου στην αγγλική επαρχία στην δεκαετία του 1930, η δεκατριάχρονη Μπραιόνη, κρυφά ερωτευμένη με τον γιο της υπηρέτριας, Ρόμπι, εξοργίζεται όταν διαβάζει ένα τολμηρό σημείωμα του Ρόμπι προς την μεγαλύτερη αδερφή της Σεσίλια. Η εκδίκησή της είναι ανελέητη. Κατηγορεί το Ρόμπι ως ένοχο για τον βιασμό της ξαδέρφης της και, λόγω της κοινωνικής καταγωγής του (ξέρετε, οι υπηρέτες δεν είναι και πολύ αξιόπιστοι, πόσο μάλλον τα παιδιά τους) οδηγείται στην φυλακή και από εκεί στο μέτωπο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά από πέντε χρόνια η Μπραιόνη καταλαβαίνοντας το λάθος της προσπαθεί μάταια, όμως, να εξιλεωθεί.
Πριν προχωρήσω στην κριτική ανάλυση της ταινίας του Τζο Ράιτ πρέπει να σας πληροφορήσω ότι το φιλμ κέρδισε Όσκαρ Μουσικής επένδυσης για τις συνθέσεις του Ντάριο Μαριανέλι, ενώ ήταν υποψήφιο για έξι ακόμη Όσκαρ στις βραβεύσεις της Αμερικάνικης Ακαδημίας Κινηματογράφου το 2008 (καλύτερης ταινίας, Β΄ γυναικείου ρόλου για την Σαόρις Ρόναν, διασκευασμένου σεναρίου, κινηματογράφησης, καλλιτεχνικής διεύθυνσης και κουστουμιών). Επίσης απέσπασε Χρυσή Σφαίρα καλύτερης ταινίας και μουσικής επένδυσης. Μεταξύ μας, τα βραβεία δε λένε και πολλά πράγματα. Απλώς, επιβεβαιώνουν την ποιοτική ανωτερότητα ενός φιλμ ανάλογα με τις διαθέσεις των κριτών. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Άλφρεντ Χίτσκοκ δεν βραβεύτηκε ποτέ-του δόθηκε μόνο ένα τιμητικό βραβείο (της παρηγοριάς, δηλαδή) για το σύνολο της καριέρας του και μάλιστα λίγο πριν πεθάνει.
Μιλώντας χωρίς περιστροφές, ο Τζο Ράιτ (φέτος έκανε το επίσης οσκαρικό “Η πιο σκοτεινή ώρα” με τον νικητή της ερμηνείας του πρώτου ανδρικού ρόλου, Γκάρι Όλντμαν) σκηνοθετεί μια παλιομοδίτικη ιστορία αγάπης με μια εντελώς μοντέρνα κινηματογραφική γραφή, προσφέροντας, εν τέλει, ένα σπουδαίο αισθηματικό δράμα με μελοδραματικές πινελιές και συγκλονιστικές ερμηνείες από τους Τζέημς Μακ Αβόι και Κίρα Νάιτλι. Ο Ράιτ συνεπικουρούμενος από την πένα του σεναριογράφου Κρίστοφερ Χάμπτον προσφέρει το απαραίτητο ιδεολογικό υπόβαθρο για να απογειώσει την ιστορία σε μια ταινία που μιλάει στην καρδιά και το μυαλό του σκεπτόμενου θεατή.
Η πρώτη εντύπωση είναι ότι πρόκειται για ένα καθαρόαιμο μελόδραμα. Ένας καταραμένος και κυνηγημένος – σχεδόν ανεκπλήρωτος – έρωτας, με τους ερωτευμένους να αντιμετωπίζουν στωικά τα παιγνίδια της μοίρας και τις κακίες – όχι απαραίτητα κακών ανθρώπων αφού η Μπραιόνη δεν είναι κακιά, αντιθέτως, είναι ερωτευμένη με τον ίδιο άνθρωπο που είναι και η αδερφή της. Η μοίρα και η κακία των ανθρώπων ήταν πάντοτε οι μεγαλύτεροι εχθροί των ερωτευμένων από καταβολής κινηματογραφικού μελοδράματος. Η σκηνή όπου ο Σεσίλια ψιθυρίζει στο αυτί του τσακισμένου από το ψέμα της Μπραιόνη Ρόμπι «..γύρνα πίσω σε μένα..» είναι πλέον σκηνή ανθολογίας για το είδος και την εξέλιξη των μελοδραματικών φιλμ.
Ο Ράιτ δεν αρκείται στο να σέβεται τους κώδικες της μελοδραματικής ταινίας. Μέσα από την ιστορία σχολιάζει τον κοινωνικό και ταξικό ρατσισμό με μοναδικό τρόπο (ο Ρόμπι – αν και γιος υπηρέτριας που τους εγκατέλειψε ο πατέρας του – είναι καλός, υπομονετικός, γενναιόδωρος, γενναίος, ευγενικός και ρομαντικός, αρετές που με τίποτα δεν έχουν τα κακομαθημένα πλουσιόπαιδα της ταινίας). Το βασανιστικά αργά, κοντινά πλάνα στα όμορφα πρόσωπα των πρωταγωνιστών εκφράζουν σκέψεις, συναισθήματα και συγκρούσεις, φροντίζοντας ο Ράιτ, σε μορφή ρομάντζου, να μας υπενθυμίζει με μαρξιστική-λενινιστική πειθώ ότι η πάλη των τάξεων θα υπάρχει όσο υπάρχουν άνθρωποι ακόμα και στην κοινωνία της πληροφορίας και του matrix.
Από την άλλη, η φρίκη του πολέμου καταγράφεται με επιλεκτικές σκηνές gore – η σκηνή όπου η Μπραιόνη κρατάει συντροφιά σε ένα ετοιμοθάνατο Γάλλο στρατιώτη που φέρει φριχτή πληγή στο κεφάλι είναι συγκλονιστική – που σοκάρουν ή με μελαγχολικά μονοπλάνα που καταγράφουν την απελπισία των Άγγλων στρατιωτών που, συνωστισμένοι στις γαλλικές ακτές, περιμένουν τα πλοία που δεν έρχονται για να επιστρέψουν στην πατρίδα. Τέτοιες σκηνές μετατρέπουν το ρομαντικό μελόδραμα σε αντιπολεμική ταινία, η ιστορία αγάπης περνάει σε δεύτερο πλάνο και, τελικά, γίνεται φόντο στην φρίκη του πολέμου.
Η τρίτη εντύπωση έχει να κάνει με την τεχνική αρτιότητα του φιλμ, τη σκηνοθετική μαεστρία του Τζο Ράιτ και τις σπουδαίες ερμηνείες όλων των ηθοποιών, ανεξαιρέτως. Αν προσθέσουμε την εντυπωσιακή φωτογραφία, το σφιχτοδεμένο σενάριο, την – ανατριχιαστικά – ρομαντική μουσική του Ντάριο Μαριανέλι, τότε το αποτέλεσμα είναι ένα κινηματογραφικό έργο που «μαγειρεύει» με επιτυχία την αισθητική του ρομαντισμού, του ρεαλισμού και του νατουραλισμού. Το φιλμ περιγράφει την συναρπαστικά σκληρή πραγματικότητα, που πάνω απ’ όλα είναι ειλικρινής και σε καμιά περίπτωση δεν προσφέρει εξιλέωση. Η Μπραιόνη ζητά απεγνωσμένα την εξιλέωση για το κακό που προκάλεσε και τελικά αναγκάζεται να πει ένα καινούριο ψέμα, ελπίζοντας να διορθώσει το προηγούμενο. Ποτέ όμως δεν έρχεται η πολυπόθητη λύτρωση, γιατί η ίδια η ζωή και η μοίρα δεν το επιτρέπουν (να πάλι οι κώδικες του μελοδράματος). Η Κίρα Νάιτλι είναι εκπληκτική στον ρόλο της ανεξάρτητης και σέξι Σεσίλια (είναι μια οπτασία!!) και μαζί με τον Τζέημς Μακ Αβόι συνθέτουν ένα αξέχαστο κινηματογραφικό ζευγάρι στην ιστορία του σινεμά.
Εξιλέωση-Atonement (2007)
Σκηνοθεσία: Τζο Ράιτ
Πρωταγωνιστούν: Κίρα Νάιτλι, Τζέημς Μακ Αβόι, Βανέσα Ρεντγκρέιβ, Σαόρις Ρόναν, Ρομόλα Γκαράι
Διάρκεια: 123΄