Του Νίκου Αρτινού
Η απουσία στοιχειώδους οπτικοακουστικής εκπαίδευσης στη χώρα μας, είναι τόσο προφανής που δημιουργεί τεράστια σύγχυση στην κοινωνία, με σοβαρές επιπτώσεις στο σχολείο και στην εκπαιδευτική διαδικασία. Οι κινηματογραφικές εικόνες δομούνται από ένα αλφάβητο, το οποίο η σημερινή κοινωνία (όχι μόνο η ελληνική) δεν το γνωρίζει.
Παρόλο που οι έφηβοι της εποχής μας είναι κυρίως «screenagers», ελάχιστοι απ’ αυτούς μπορούν να διαβάσουν σωστά τις κινηματογραφημένες εικόνες που απεικονίζονται στις οθόνες των on line «έξυπνων τηλεφώνων τους». Ο S. Kracauer λέει: «Επειδή οι κινηματογραφικές εικόνες εξασθενίζουν τις κριτικές ικανότητες του θεατή, μπορεί κανείς να τις διαλέξει και να τις διαρθρώσει, με τέτοιο τρόπο, ώστε να προσαρμόζουν τις αισθήσεις του θεατή στην ιδέα που διαφημίζεται. Δεν είναι ανάγκη να αναφέρονται άμεσα σ’ αυτή την ιδέα. Απεναντίας όσο πιο έμμεσα λειτουργούν-δείχνοντας γεγονότα και καταστάσεις φαινομενικά άσχετες με το μήνυμα που μεταδίδουν-τόσο περισσότερες πιθανότητες να αγγίξουν ασυνείδητες έμμονες ιδέες και σωματικές διαθέσεις που μπορεί να έχουν μια σχέση, έστω και μακρινή, με την ιδέα που προπαγανδίζεται».
Ο τρόπος με τον οποίο εξηγεί την ιδεολογική και επικοινωνιακή δύναμη της κινηματογραφικής εικόνας ο Kracauer, δείχνει πόσο σημαντική είναι η οπτικοακουστική εκπαίδευση και, κατ’ επέκταση, η οπτικοακουστική παιδεία. Με απλά λόγια, θα πρέπει οι πολίτες (όχι μόνο οι μαθητές) να αποκτήσουν την κριτική ικανότητα να ερμηνεύουν τις εικόνες που βλέπουν (και ακούν), ώστε να είναι ικανοί να ανακαλύπτουν τα «κρυφά» ιδεολογικά τους μηνύματα. Η διαπαιδαγώγηση των πολιτών και των μαθητών στην οπτικοακουστική καταιγίδα του σήμερα, είναι παραπάνω από αναγκαία. Και αυτό πρώτιστα πρέπει να γίνει στα πλαίσια του σχολείου. Πρέπει, οι μαθητές από την περίοδο του νηπιαγωγείου, να μάθουν να προφέρουν το οπτικό αλφάβητο και στη συνέχεια, στο δημοτικό, στο γυμνάσιο και στο λύκειο, να είναι ικανοί να διαβάζουν και να ερμηνεύουν τις εικόνες με τις οποίες βομβαρδίζονται καθημερινά, είτε από την οθόνη των υπολογιστών-τηλεφώνων τους, είτε από την οθόνη της τηλεόρασης τους.
Ο οπτικός εγγραμματισμός είναι ένα από τα βασικά ζητήματα, στα οποία θα πρέπει να εστιάσει οποιαδήποτε μεταρρύθμιση στην παιδεία. Και θα πρέπει αυτός ο οπτικός εγγραμματισμός να προσεγγιστεί με κινηματογραφικό τρόπο. Το σινεμά, ως αντικείμενο οπτικοακουστικού εγγραμματισμού δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται αποκλειστικά ως αντικείμενο. Επειδή, όπως αναφέρει ο Daniel Frampton, το κινηματογραφικό έργο, από τη στιγμή που έρχεται σε επαφή με τους θεατές, αποκτά δική του «νοήμων υπόσταση», είναι προφανές ότι, μ΄ αυτή του, την ιδιότητα θα πρέπει να αντιμετωπιστεί και η διδασκαλία του στα σχολεία. Η κινηματογραφική ταινία, ως «νοήμων υπόσταση» επικοινωνεί και συνδιαλέγεται με το θεατή (πολίτη ή μαθητή).
Συνεπώς, το σινεμά και η διδασκαλία του θα πρέπει-σε κάποιές περιπτώσεις- να είναι αυτοσκοπός. Μέσα σε ένα συγκροτημένο πλαίσιο εκπαίδευσης και παιδείας ο κινηματογράφος θα πρέπει να λειτουργήσει ως ο νοήμων συνδετικός κρίκος που θα ενώσει τα κλασικά διδακτικά αντικείμενα (μαθηματικά, φυσική, φιλολογικά μαθήματα, κ.ά.) με την έκφραση της κινηματογραφικής τέχνης, με απώτερο σκοπό τη διαπαιδαγώγηση του μελλοντικού πολίτη. Ο κινηματογράφος είναι από τη φύση του ιδεολογικός, και ανάλογα με τη χρήση του, μπορεί η κοινωνία να δημιουργήσει τάσεις, αντιστάσεις, ρεύματα, τέχνη, συμπεριφορές. Υπό προϋποθέσεις, μπορεί να δημιουργήσει και συνθήκες ανατροπής της κυρίαρχης ιδεολογίας.
Στη φωτογραφία ο Siegfried Kracauer, Stamford, New York, 1950 (ΠΗΓΗ: http://www.nybooks.com/daily/2015/04/03/kracauer-mind-photo/)