Του Γιάνη Βαρουφάκη
Το εικοστό τρίτο επεισόδιο του πρώτου κύκλου της τηλεοπτικής σειράς Σταρ Τρεκ, με τον τίτλο Γεύση Αρμαγεδδώνος [σημ: “A Taste of Armageddon”], που προβλήθηκε πρώτη φορά το 1967, αφηγείται την ιστορία ενός πολέμου διαρκείας πέντε αιώνων μεταξύ του πλανήτη Εμίνιαρ και του πλανήτη Βενδικάρ. Για να μειώσουν το οικονομικό κόστος του πολέμου, οι αντιμαχόμενες πλευρές συνάπτουν μια πολύ ενδιαφέρουσα συμφωνία: Αντί να εκτοξεύουν αληθινούς πυραύλους ο ένας πλανήτης εναντίον του άλλου, συμφωνούν να συνεχίσουν τη σύρραξη τους αποκλειστικά στο ψηφιακό περιβάλλον ενός ψηφιακού μοντέλου ηλεκτρονικού υπολογιστή ο οποίος προσομοιώνει τις επιθέσεις, με ψηφιακούς πυραύλους να εκτοξεύονται και από τις δύο πλευρές ενάντια στις ψηφιακές πόλεις μέσα στο υπολογιστικό μοντέλο. Όμως, ενώ οι υλικές ζημιές είναι πλασματικές, οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές είναι πραγματικές: Η συμφωνία υποχρεώνει την κάθε πλευρά να στέλνει σε ειδικούς «θαλάμους αποσύνθεσής» αριθμό ατόμων σε κάθε πλανήτη που θα είχαν «σκοτωθεί», σύμφωνα με το μοντέλο, ως εάν οι πυραυλικές επιθέσεις να ήταν πραγματικές.
Κατά τη διάρκεια της σύγκρουσής μας με την τρόικα έλαβε χώρα ένας παρόμοιος «πόλεμος μοντέλων», με αληθινές απώλειες για τον ελληνικό πληθυσμό. Για παράδειγμα, όποτε υποστήριζα πως, σε μια δοκιμαζόμενη οικονομία που έχει σαρωθεί από τη φτώχεια και τη φοροδιαφυγή, ο καλύτερος τρόπος να αυξηθούν τα έσοδα του κράτους από τον Φ.Π.Α. ή τους εταιρικούς φόρους είναι η μείωση του Φ.Π.Α. και του συντελεστή φόρου επιχειρήσεων, η τρόικα αντέτασσε πως το μοντέλο τους έδειχνε ακριβώς το αντίθετο: πως μόνο αυξάνοντας τους συντελεστές Φ.Π.Α. και φόρου επιχειρήσεων θα πετύχαιναν αύξηση των φορολογικών εσόδων. Μέχρι και το Συμβούλιο Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου μου, με επικεφαλής τον Γιώργο Χουλιαράκη, χρησιμοποιούσε τα ίδια μοντέλα για να προσκομίσει τα ίδια επιχειρήματα υπέρ της λιτότητας.
Μια μέρα εξαγριωμένος και αδυνατώντας να το πιστέψω, ζήτησα να εξετάσω το μοντέλο. Μου είπαν πως τα μοντέλα είναι περίπλοκα, υπονοώντας ότι θα αδυνατούσα να τα καταλάβω. Όμως επέμεινα: στο παρελθόν δίδασκα οικονομετρία σε βρετανικά πανεπιστήμια που και που γράφοντας δικό μου κώδικα τους εξήγησα απαιτώντας: «Δείξτε μου τον κώδικα!». Όταν μου έδειξαν τον κώδικα κατάλαβα γιατί δεν μου τον αποκάλυπταν. Τα μοντέλα τους έκρυβαν τον εφιάλτη κάθε έντιμου οικονομολόγου: την ενσωματωμένη αλλά ειλικρινά γελοία υπόθεση πως οι αυξήσεις στις τιμές (όπως π.χ. εκείνες που προκαλούν οι αυξήσεις στον Φ.Π.Α.) δεν προκαλούν ποτέ την πτώση των πωλήσεων και πως η αύξηση του συντελεστή φόρου επιχειρήσεων οδηγεί πάντα στην καταβολή περισσότερο φόρων από τις εταιρείες.
Κανείς προπτυχιακός φοιτητής οικονομικών-πόσο μάλιστα «τεχνοκράτης» διεθνούς οργανισμού-δεν θα υπέθετε ποτέ ότι μια αύξηση τιμών, ασχέτως ύψους, θα άφηνε ανεπηρέαστες τις πωλήσεις. Ή αντιθέτως, πως καμία μείωση στη τιμή δεν θα τόνωνε ποτέ τις πωλήσεις. Ή πως σε κάθε αύξηση των συντελεστών φόρου επιχειρήσεων θα οδηγούσε πάντα στη καταβολή υψηλότερου φόρου από τις εταιρείες. Και όμως, η τρόικα, το Συμβούλιο Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων μου και ο «έγκυρος» οικονομικός κωμικός Τύπος μας-ακόμη και οι κατ’ όνομα νεοφιλελεύθεροι που διερρήγνυαν τα ιμάτιά τους υπέρ της μείωσης των φορολογικών συντελεστών-εμμέσως ενέκριναν αυτή την οικονομική κουταμάρα κάθε φορά που υπερασπίζονταν τα μοντέλα των τροϊκανών εξωτερικού και εσωτερικού για να αντικρούσουν τα επιχειρήματα μου.
Για να καταδείξω πόσο γελοία ήταν τα μοντέλα τους, έκανα την εξής απλή άσκηση: τους ζήτησα να προσομοιώσουν την επίδοση στα φορολογικά έσοδα του κράτους που θα είχε μια αύξηση του συντελεστή Φ.Π.Α. από το 23% στο… 223%. Όλοι καταλαβαίνουμε τι θα συνέβαινε στην πραγματικότητα μετά από μια τέτοια σημαντική αύξηση: οι πωλήσεις θα κατέρρεαν και παρομοίως τα έσοδα του κράτους από τον Φ.Π.Α. εκμηδενίζονταν. Όχι όμως στο μοντέλο της τρόικας, το οποίο προέβλεπε γιγάντια αύξηση εσόδων! Όπως σε όλα τα μοντέλα, οι σαχλές υποθέσεις γεννούν σαχλές προβλέψεις. Ακόμη και έτσι όμως, όπως στο επεισόδιο Γεύση Αρμαγεδδώνος, τα θύματα θα ήταν πέρα για πέρα αληθινά: φτωχοί συνταξιούχοι που θα πλήττονταν από τις αυξήσεις Φ.Π.Α., επιχειρήσεις που θα έπεφταν στα βράχια, μια ολόκληρη κοινωνική οικονομία στο χείλος του γκρεμού.
*Από το βιβλίο του Γιάνη Βαρουφάκη «Ανίκητοι Ηττημένοι» (Εκδόσεις Πατάκη, 2017)