Του Νίκου Αρτινού
Το 2004, μια οικογένεια Βρετανών (οι γονείς και τα τρία τους αγόρια) περνούν τις χριστουγεννιάτικες διακοπές τους στις μαγευτικές ακτές της Ταϊλάνδης. Η επόμενη μέρα των Χριστουγέννων αποδεικνύεται αληθινός εφιάλτης για την οικογένεια, αφού ένα καταστροφικό τσουνάμι* πνίγει, σχεδόν, τη μισή Ταϊλάνδη.
Ο 44χρονος Ισπανός Χουάν Αντόνιο Μπαγιονά, το 2007 δημιούργησε μια πρωτόγνωρη αίσθηση ανατριχίλας με το θρίλερ “Το ορφανοτροφείο”. Αυτή η πρώτη του ταινία, θεωρήθηκε από πολλούς κριτικούς, ως ένα από τα καλύτερα θρίλερ της δεκαετίας του 2000 (συμφωνώ μαζί τους). Από το 2007 μέχρι το 2012 προετοίμαζε το δεύτερο φιλμ του, μια διεθνή παράγωγή με τίτλο The impossible (σημαίνει στα ελληνικά Το αδύνατο). Από τότε έως σήμερα δραστηριοποιήθηκε κυρίως στο Χόλυγουντ γυρίζοντας το 2016 το 7 λεπτά μετά τα μεσάνυχτα ενώ το 2018 παρουσίασε το τελευταίο φιλμ της σειράς Jurassic World με τίτλο Jurassic World: Το βασίλειο έπεσε.
Η ταινία The impossible βασίστηκε στις μαρτυρίες της οικογένειας των Ισπανών Μπελόν, οι οποίοι έζησαν ολοκληρωτικά τον υδάτινο εφιάλτη της καταστροφής του 2004. Πρέπει να σταθώ αρχικά στον τίτλο της ταινίας. Ο Μπαγιονά δίνει στην ταινία του τον τίτλο αυτό, έχοντας ως σκοπό να ειρωνευτεί γλυκά, τη σχέση που διακρίνει τη σινεματική πραγματικότητα με τη ρεαλιστική πραγματικότητα. Ο Μπαγιονά, ειρωνεύεται την κλασική ατάκα που μας έρχεται στο μυαλό καθώς βλέπουμε κάτι πραγματικά αδύνατο: “Ε, αυτά μόνο στο σινεμά γίνονται”. Ο Μπαγιονά, με τη δεύτερη ταινία του, αφηγείται μια απίστευτη ιστορία, αποδεικνύοντας ότι η πραγματικότητα, καμιά φορά, είναι πιο συναρπαστική από αυτή που περιγράφει ο κινηματογράφος. Η πειρακτική διάθεση του Μπαγιονά είναι προφανής.
Το θέμα της ταινίας είναι τέτοιο, που προσφέρει στο σκηνοθέτη τη δυναμική και τις επιλογές, ώστε να “δημιουργήσει” αξιοποιώντας τα διαθέσιμα καλλιτεχνικά και αισθητικά μέσα και, ταυτόχρονα, να εκμεταλλευτεί την εμπορική και οικονομική διάσταση του κινηματογράφου, προσφέροντας γνήσια σινεματική ψυχαγωγία. Το φιλμ είναι πετυχημένο σε όλα τα επίπεδα. Ο Μπαγιονά αφηγείται την ιστορία σα να είναι θρίλερ. Με γερές δόσεις σασπένς και φόβου και προσεκτικά επιλεγμένες σκηνές σπλάτερ, η ταινία υποβάλλει τον θεατή-καθ’ όλη σχεδόν τη διάρκεια της-σε μια ατμόσφαιρα απειλής και αγωνίας. Παράλληλα, ο συναισθηματικός και ο ψυχολογικός εκβιασμός της ταύτισης των θεατών με τους ήρωες, είναι τέτοιος, που οδηγεί την ιστορία στα όρια του μελοδράματος, με αποτέλεσμα, η συγκινησιακή φόρτιση να είναι μεγάλη.
Κρίνοντας την ταινία εκ των υστέρων, βλέπουμε ότι το κεντρικό θέμα της, δεν είναι ούτε οι θεαματικές σκηνές του τσουνάμι, ούτε οι απειλητικές σκηνές αγωνίας και συγκινησιακής φόρτισης. Το θέμα της ταινίας είναι η ευθύνη. Η ευθύνη είναι ένα δυσβάσταχτο βάρος, που αναγκάζει τους ήρωες να λειτουργήσουν σε συνθήκες πίεσης και καταστροφής. Η οικογένεια, εξαιτίας της θεομηνίας, “σπάζει” σε δύο κομμάτια. Ο μεγαλύτερος γιος με τη μητέρα του από τη μία και ο πατέρας με τα δύο μικρότερα αγόρια, από την άλλη. Ο Αρμαγεδδώνας αλλάζει τις ισορροπίες και μεταθέτει τις ευθύνες. Αναπόφευκτα. Ο τραυματισμός της μητέρας αναγκάζει το μεγαλύτερο γιο να ενηλικιωθεί βίαια και να αναλάβει την ευθύνη, τόσο για τον ίδιο, όσο και για την ανήμπορη μητέρα του. Το βάρος της ευθύνης “τσακίζει” το αγόρι και αυτό είναι κάτι που ο Μπαγιονά το περνάει αποτελεσματικά στους θεατές, κάνοντας τους να νιώσουν δυσάρεστα συναισθήματα ταύτισης.
Το άλλο κομμάτι της οικογένειας, ο πατέρας με τα δύο μικρότερα αγόρια, προσαρμόζονται και αυτοί, βίαια στα αποτελέσματα της εντροπίας της καταστροφής. Ο πατέρας-εκ των πραγμάτων-είναι επιφορτισμένος με την ευθύνη να ενώσει ξανά την οικογένειά του. Πρέπει, λοιπόν, να αναζητήσει τη γυναίκα του και το μεγαλύτερο γιο του. Αυτό δεν μπορεί να το κάνει, έχοντας μαζί του τα δύο μικρότερα αγόρια του. Αναθέτει, λοιπόν, στο μεσαίο γιο του την ευθύνη της φύλαξης του αδερφού του. “Μπαμπά δεν ξέρω πως να προσέχω κάποιον. Δεν το έχω ξανακάνει”, λέει το αγόρι στον πατέρα του. Η σκηνή είναι συγκλονιστική και η αγωνία των θεατών μεγαλώνει, καθώς αντιλαμβάνονται, ότι η οικογένεια, με αυτή την απόφαση του πατέρα, θα διαλυθεί ακόμη πιο πολύ.
Το φιλμ του Μπαγιονά θυμίζει την ταινία του Κλιντ Ίστγουντ Hereafter (Η ζωή μετά), η οποία, με αφορμή το τσουνάμι του 2004, προσέγγισε το θέμα, προσδίδοντάς του μεταφυσικές διαστάσεις. Ο Μπαγιονά επιμένει στην ανθρώπινη πλευρά του περιστατικού, δίνοντας έμφαση στα συναισθήματα που νιώθουν οι ήρωές του σε συνθήκες έντονου περιβαλλοντικού στρες και άγχους.
Πέρα από τις θεαματικές σκηνές και τη συνεχή μελοδραματική αίσθηση αγωνίας, οι ερμηνείες των ηθοποιών είναι σπουδαίες, με προεξάρχουσες, αυτές της Ναόμι Γουότς στο ρόλο της μητέρας και του δεκαπεντάχρονου τότε Τομ Χόλαντ στο ρόλο του μεγαλύτερου γιου. Ο νεαρός ταλαντούχος και πολυσυζητημένος «Μπίλι Έλιοτ» του Λονδρέζικου Βικτόρια Πάλλας, έκανε το κινηματογραφικό του ντεμπούτο στο The Impossible του Μπαγιονά. Ο Χόλαντ ήταν η αληθινή αποκάλυψη της ταινίας και η ωριμότητα της ερμηνείας του, αποτέλεσε το εχέγγυο για το «χολυγουντιανό» του μέλλον (είναι ο καινούριος Spider Man στις παραγωγές της Marvel).
*Ο σεισμός και το τσουνάμι της 26ης Δεκεμβρίου 2004 στον Ινδικό Ωκεανό ήταν μια από τις χειρότερες φυσικές καταστροφές της σύγχρονης ιστορίας. Το πρωί εκείνης της ημέρας, ένας σεισμός μεγέθους 9,3 της κλίμακας Ρίχτερ χτύπησε βόρεια του νησιού Σουμάτρα της Ινδονησίας, ανάμεσα στο νησί Σιμεουλούε και τη Σουμάτρα. Είναι ο τρίτος ισχυρότερος σεισμός που καταγράφηκε ποτέ από σεισμογράφο. Το σεισμό ακολούθησε τσουνάμι με κύματα ύψους μέχρι 30 μέτρων που έπληξε 15 χώρες και έφτασε μέχρι και τα παράλια της Ανατολικής Αφρικής. Ο τελικός απολογισμός θυμάτων του σεισμού και του τσουνάμι κυμαίνεται από 230.210 μέχρι 280.000 άτομα σε 14 χώρες, κατατάσσοντάς την ως την 6η μεγαλύτερη φυσική καταστροφή στην καταγεγραμένη ιστορία.
Το Αδύνατο (The impossible, 2012)
Σκηνοθεσία: Χουάν Αντόνιο Μπαγιονά
Ηθοποιοί: Γιούαν Μακγκρέγκορ, Ναόμι Γουότς, Τζέραλντιν Τσάπλιν, Τομ Χόλαντ
Διάρκεια: 114΄