Η ενότητα προβολών του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης Fundamentals of Cinema, που έχει ως στόχο να προσφέρει στο κοινό τη δυνατότητα να απολαύσει αριστουργήματα του παγκόσμιου σινεμά στη μαγεία της μεγάλης οθόνης, επιστρέφει την Τετάρτη 7 Φεβρουαρίου (20:00), στην αίθουσα Τζον Κασσαβέτης, με την ταινία M, ο Δράκος του Ντίσελντορφ (1931) του Φριτς Λανγκ, που έχει ψηφιστεί ως η κορυφαία στην ιστορία του γερμανικού σινεμά. Η πρώτη ομιλούσα ταινία στην λαμπερή καριέρα του σπουδαίου Φριτς Λανγκ μάς μεταφέρει -ακριβώς τη στιγμή που γράφεται η Ιστορία και όχι κατόπιν εορτής- στην καρδιά μιας ταραγμένης εποχής: σε μια κοινωνία σε αποσύνθεση, καθώς η Δημοκρατία της Βαϊμάρης τρεκλίζει και το Τρίτο Ράιχ ετοιμάζεται να καταλάβει την εξουσία.
Αντλώντας έμπνευση από αποτρόπαια αληθινά γεγονότα που είχαν συνταράξει τη γερμανική κοινή γνώμη στη δεκαετία του ’20, το M υπήρξε η πρώτη ταινία στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου στην οποία εμφανίζεται το μοτίβο του serial killer. Φυσικά, η λίστα με τις καινοτομίες που εισήγαγε το M κάθε άλλο παρά εξαντλείται εκεί. Η πρωτοποριακή χρήση των tracking shots και το ανατριχιαστικό σεναριακό εύρημα του σφυρίγματος, που επιτελεί διπλό ρόλο (θαυμαστή οικονομία στην αφήγηση και συγχρόνως μια οδυνηρή υπενθύμιση ότι η ομορφιά μπορεί κάλλιστα να συμβαδίσει με τη φρίκη). Η υποδειγματική αντίστιξη σιωπής και θορύβου, μόλις τέσσερα χρόνια μετά την έλευση του ήχου στο σινεμά. Η θαυμαστή εφαρμογή του less is more, καθώς οι πιο σοκαριστικές στιγμές βίας υπονοούνται και διαδραματίζονται εκτός κάδρου. Η αξιοποίηση και αναβάθμιση όλων των κατακτήσεων του Γερμανικού Εξπρεσιονισμού, από τις κιαροσκούρο αντιθέσεις μέχρι τις παραμορφωτικές αντανακλάσεις, τα υγρά νυχτερινά πλάνα και τα αλληγορικά σύμβολα. Όλα τα παραπάνω είναι μονάχα ορισμένα από τα στοιχεία που χαρίζουν στο Μ ένα εικαστικό-εκφραστικό μεγαλείο που στέκει αναλλοίωτο στον χρόνο.
Παράλληλα, ένα από τα πιο συναρπαστικά στοιχεία του Μ είναι η πολυσύνθετη απεικόνιση του κεντρικού ήρωα, που ξεφεύγει από τη μονοσήμαντη εικόνα του «τέρατος» και εξερευνά σε βάθος την ψυχοπαθολογία μιας εγκληματικής προσωπικότητας. Ο αξέχαστος Πέτερ Λόρε, με σπουδαία θητεία στο μπρεχτικό θέατρο και αξιόλογη μετέπειτα καριέρα στο Χόλιγουντ, υποδύεται ένα αρχέτυπο παρέκκλισης που φυλακίζεται στη δική του αρρωστημένη εξάρτηση, σαν ένας κλόουν που κάνει τα παιδιά να κλαίνε αντί να γελούν. Παράλληλα, ο Λανγκ βρίσκει το θάρρος να αποτυπώσει τη γερμανική κοινωνία της εποχής με τα πιο μελανά χρώματα, συλλαμβάνοντας την κρίσιμη στιγμή όπου οι θεσμοί, οι δομές και ο κοινωνικός ιστός υποκύπτουν στον πειρασμό του όχλου και της ψυχικής παραίτησης.
Μ, ο Δράκος του Ντίσελντορφ / M (Γερμανία, 1931)
Σκηνοθεσία: Φριτς Λανγκ / Fritz Lang. Σενάριο: Fritz Lang, Thea Von Harbou. Με τους: Peter Lorre, Otto Wernicke, Gustaf Gründgens. Γλώσσα: Γερμανικά. Ασπρόμαυρη, 111΄.
Στο δειλινό της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, λίγο προτού φανερωθεί το τέρας του ναζισμού, ο Φριτς Λανγκ (που εγκατέλειψε τη Γερμανία δύο χρόνια μετά, αρνούμενος την πρόταση του Γιόζεφ Γκέμπελς να γίνει ο επίσημος σκηνοθέτης του καθεστώτος) παραδίδει την πρώτη του ομιλούσα ταινία, σε μια επίδειξη σκηνοθετικής και εκφραστικής μαεστρίας, η οποία συνδυάζει τις διδαχές του Γερμανικού Εξπρεσιονισμού με θαυμαστές καινοτομίες για την εποχή. Η πρώτη ταινία στην ιστορία του σινεμά με το εύρημα του serial killer είναι μια καταβύθιση σε έναν κόσμο παρακμής και αποσύνθεσης, μια περιδίνηση στα πιο επώδυνα και ανεξερεύνητα σκοτάδια της ανθρώπινης ψυχής. Ο Πέτερ Λόρε, μια από τις σπουδαιότερες φιγούρες στην ιστορία του γερμανικού σινεμά, υποδύεται ένα ανδρόγυνο αρχέτυπο της παρέκκλισης: ένας τρομαγμένος και τρομακτικός κλόουν που αναρωτιέται κι ο ίδιος αν είναι τέρας ή άνθρωπος.