Του Νίκου Αρτινού
Οι προεκλογικές ιστορίες είναι συναρπαστικές. Περιέχουν σασπένς, ένταση, δυνατές δραματικές στιγμές, εύστοχο χιούμορ και ανατροπές της τελευταίας στιγμής. Δηλαδή, ότι πρέπει να έχει μια καλή κινηματογραφική ταινία. Το σινεμά δε θα μπορούσε να απέχει από την αποτύπωση τέτοιων δυνατών συναισθημάτων. Και εδώ το Χόλιγουντ έχει τον πρώτο λόγο. Οι ταινίες καταγράφουν μυθοπλαστικές ιστορίες πολιτικών και βιογραφίες υπαρκτών προσώπων που έγραψαν με την έντονη προσωπικότητά τους την ιστορία της πατρίδας τους. Πέρα από τα ανθρώπινα στοιχεία που παρουσιάζουν ενδιαφέρον, οι ταινίες ασκούν, πολλές φορές, δριμεία κριτική στο πολιτικό κατεστημένο χρησιμοποιώντας έντονα καταγγελτικό ύφος. Άλλες, διαπιστώνουν ότι οι πολιτικοί αλλοτριώνονται αδυνατώντας να αντεπεξέλθουν στην πίεση και τις απαιτήσεις ενός προεκλογικού αγώνα. Μιλώντας για το Χόλιγουντ, οι ιστορίες αφορούν δυνατούς άντρες με σπουδαία προσωπικότητα, οι οποίοι έχουν να αντιμετωπίσουν – πέρα από τους ίδιους τους εαυτούς τους – συνωμοσίες και εχθρικές ενέργειες από τους αντιπάλους τους. Βέβαια, δε λείπουν και οι πολιτικές κωμωδίες που σατιρίζουν τις εκλογές και το πολιτικό κατεστημένο.
Στον δρόμο για το Λευκό Οίκο
Αν και «Ο Πολίτης Κέιν» (1941) είναι μια από τις διάσημες ταινίες όλων των εποχών, ελάχιστοι θυμούνται πως το φιλμ εμπεριέχει μεταξύ άλλων και την προσπάθεια του Τσαρλς Φόστερ Κέιν, του μεγιστάνα των μέσων ενημέρωσης και αδίστακτου διαμορφωτή της κοινής γνώμης, να κατέλθει στην πολιτική. Ο Όρσον Ουέλς που σκηνοθέτησε και πρωταγωνίστησε στην ταινία, έκανε έξαλλο τον Ράντλοφ Χιρστ, αυταρχικό ιδιοκτήτη πολλών μέσων ενημέρωσης που όρισε την σύγχρονη δημοσιογραφία λέγοντας «Είδηση είναι κάτι το οποίο κάποιος δεν επιθυμεί να δει τυπωμένο. Όλα τα υπόλοιπα είναι διαφήμιση», αφού ο χαρακτήρας του Κέιν στηρίχθηκε, εν πολλοίς, σ’ αυτόν. Μια από τις εμβληματικές σκηνές της ταινίας είναι αυτή στην οποία ο Κέιν εκφωνεί πύρινο πολιτικό λόγο με φόντο τη δική του τεράστια αφίσα. Βέβαια, η προσπάθεια του Κέιν (όπως και του Χιρστ) να εκλεγεί κατέληξε σε παταγώδη αποτυχία κάτι που τον έκανε έξαλλο.
Άλλη εξαιρετική ταινία που απεικονίζει την ατμόσφαιρα της προεκλογικής καμπάνιας είναι το φιλμ του Μάικλ Ρίτσι «Ο Υποψήφιος» με τον Ρόμπερτ Ρέντφορντ. Το φιλμ γυρίστηκε το 1972 και για πρώτη φορά ο κινηματογράφος κρίνει τον σύγχρονο τρόπο επικοινωνίας των πολιτικών με τους ψηφοφόρους τους. Τότε ήταν που άρχισε να διαμορφώνεται η κατάσταση που παγιώθηκε σήμερα. Ο αγώνας τώρα, πλέον, γίνεται για το «φαίνεσθαι» και όχι για το «είναι». Η επικοινωνία των πολιτικών με τους ψηφοφόρους γίνεται μέσω των media και κυρίως διά της τηλεόρασης, πράγμα που επιβάλλει την τήρηση κάποιων βασικών και απαράβατων κανόνων από τους υποψήφιους πολιτευτές. Οι επικοινωνιολόγοι επιβάλλουν αγκυλωμένο χαμόγελο, ανυπόκριτη…υποκρισία και ολύμπια ψυχραιμία απέναντι στις προκλήσεις. Όμως, όσο πιστά και αν ακολουθήσουν τις οδηγίες των επικοινωνιολόγων, ένας έμπειρος θεατής μπορεί να διαβάσει τη συνεχή ένταση στη γλώσσα του σώματός τους και έτσι να διαγνώσει -παραφράζοντας τον τίτλο της ταινίας του Βιμ Βέντερς «Η αγωνία του τερματοφύλακα πριν από το πέναλτι»-την «αγωνία του πολιτευτή πριν από το άνοιγμα της κάλπης». Ο Ρέντφορντ υποδύεται έναν ιδεαλιστή νέο που θέτει υποψηφιότητα για γερουσιαστής έχοντας στο μυαλό του να φέρει έναν καινούριο αέρα στα πολιτικά πράγματα και ελπίζοντας να αλλάξει το πολιτικό σύστημα. Όμως, κατά τη διάρκεια της καμπάνιας και με τη συνδρομή των ψυχρών image makers αλλοτριώνεται και κάνει ακριβώς αυτά που προσπαθούσε να αποφύγει: στημένες κινήσεις, ξύλινος πολιτικός λόγος, θολές υποσχέσεις και υποκρισία. Η ελπίδα ενσωματώνεται στο σύστημα με θλιβερό και πικρό τρόπο. Το τέλος προκαλεί απογοήτευση και θέτει προβληματισμούς όχι για το μέλλον του πολιτικού, αλλά της λειτουργίας της πολιτικής ως δημοκρατικό δικαίωμα των πολιτών που εκλέγουν προϊόντα των media και όχι αποτελεσματικούς εκπροσώπους. Πολιτικούς- τσιχλόφουσκες, δηλαδή. Το πόστερ είναι αντιπροσωπευτικό της ιστορίας. Ο λαμπερός Ρόμπερτ Ρέντφορντ, με φόντο την αστερόεσσα και μασώντας τσίχλα, «σκάει φούσκες»! Η πολιτική έπαψε να είναι η τέχνη του εφικτού και μετατράπηκε σε τέχνη του «φαίνεσθαι». Στο φινάλε, ο χαρακτήρας που υποδύεται ο Ρέντφορντ καταφέρνει να εκλεγεί. Η τελευταία σκηνή είναι και η πιο εύγλωττη της ταινίας αφού ο νεαρός νεοεκλεγείς γερουσιαστής εξαρτημένος από το σύμβουλό επικοινωνίας της εκστρατείας του απευθύνεται σ’ αυτόν και τον ρωτάει με αγωνία: «Και τώρα Μάρβιν τι κάνουμε;»
Ο Όλιβερ Στόουν είναι από τους πλέον πολιτικοποιημένους σκηνοθέτες του Χόλιγουντ. Οι ταινίες του «Νίξον» (1995) και «W» (2008) είναι οι δραματοποιημένες βιογραφίες των Προέδρων των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Νίξον και Τζορτζ Μπους Τζούνιορ, αντίστοιχα. Στο επίκεντρο και των δύο ταινιών οι προεκλογικές αναμετρήσεις, με την ταινία «W» (ένας συνδυασμός πραγματικών γεγονότων και μυθοπλασίας με τον Τζος Μπρόλιν να «σολάρει» υποκριτικά στον ρόλο του Τζορτζ Μπους Τζούνιορ) να είναι η πιο διασκεδαστική, αφού ο Μπους ο νεότερος αποτελεί, σύμφωνα με τον Στόουν, μια από τις πιο δελεαστικές –προς κινηματογράφηση-προσωπικότητες της ιστορίας των ΗΠΑ. Εντυπωσιακό είναι επίσης το πόστερ προώθησης της ταινίας που παρουσιάζει τον Τζορτζ Μπους Τζούνιορ με κατεβασμένα τα παντελόνια να κάθεται σε μια λεκάνη τουαλέτας και να …σκέφτεται!
Και ο Μπιλ Κλίντον δε θα μπορούσε να λείψει από την προεκλογική θεματολογία του Χόλιγουντ. Το φιλμ «Primary Colors» (1998) του Μάικ Νίκολς στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στα επεισόδια που στιγμάτισαν την προεκλογική εκστρατεία του Μπιλ Κλίντον. Βέβαια, η ταινία όπως και το μυθιστόρημα ποτέ δεν αναφέρονται ανοικτά στον Μπιλ Κλίντον αλλά εδώ σίγουρα δεν ισχύει το κλισέ «κάθε ομοιότητα με πρόσωπα και καταστάσεις είναι συμπτωματική». Ο Τζον Τραβόλτα υποδύεται απολαυστικά τον Μπιλ Κλίντον, έναν έξω καρδιά λαικό-μποέμ τύπο, ορμέμφυτο και αδιόρθωτο γυναικά που δεν παίρνει στα σοβαρά ούτε τη ζωή ούτε τις εκλογές, ακόμα ούτε και την ίδια την Αμερική. Αυτό, άλλωστε, το απέδειξε και αργότερα με την ιστορία της Μόνικα Λεβίνσκι και τον περιβόητο λεκέ της. Η ταινία γίνεται ακόμα πιο διασκεδαστική και μόνο με την ιδέα ότι τα γεγονότα που περιγράφει είναι αληθινά. Εξίσου απολαυστική με τον Τζον Τραβόλτα είναι και η Έμα Τόμσον η οποία υποδύεται τη Χίλαρι…
Στην ταινία «Ο Πρόεδρος, ένα ροζ Σκάνδαλο και ένας Πόλεμος» (1997) σατιρίζεται άγρια η επιρροή των media στην προεκλογική διαδικασία. Εδώ η πραγματική ζωή αντιγράφει το σινεμά. Λίγο μετά την προβολή της ταινίας ξέσπασε το σκάνδαλο Λεβίνσκι και ο Πρόεδρος Μπιλ Κλίντον για να αποπροσανατολίσει τους Αμερικάνους από τις εξωσυζυγικές του περιπέτειες βομβάρδισε ανηλεώς την Σερβία! Στο φιλμ, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ- προκειμένου να «κουκουλώσει» τις ροζ ατασθαλίες του (τον συνέλαβαν με μια ανήλικη στο Οβάλ γραφείο)- προσλαμβάνει δύο παραγωγούς του Χόλιγουντ δίνοντάς τους εντολή να στήσουν έναν εικονικό πόλεμο εναντίον μιας άγριας και απολίτιστης χώρας, κάπου στην Ευρώπη. Οι δύο παραγωγοί αποφασίζουν να κηρύξουν πόλεμο στην…Αλβανία. Στην ταινία πρωταγωνιστούν οι Ρόμπερτ Ντε Νίρο και Ντάστιν Χόφμαν.
Η Ψωροκώσταινα
Οι ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου με θέμα τις εκλογές χαρακτηρίζονται καταρχάς από την οδυνηρή παρουσίαση του θλιβερού συνδρόμου της ψωροκώσταινας, που ταυτόχρονα συνοδεύεται από ένα λυτρωτικό αυτοσαρκασμό. Η «ψωροκώσταινα», όπως συνηθίζεται να αποκαλείται το ελληνικό κράτος από τους ίδιους τους πολίτες του, παρουσιάζεται αδρά στα διάφορα ελληνικά φιλμ με εκλογική θεματολογία. Ρουσφέτια, μπαξίσια και διορισμοί στο δημόσιο σε ταινίες όπως «Θανασάκης ο πολιτευόμενος» (1954) του Αλέκου Σακελάριου με το Ντίνο Ηλιόπουλο, «Η κύρια Δήμαρχος» (1960) του Ροβήρου Μανθούλη με τους Γεωργία Βασιλειάδου και Βασίλη Αυλωνίτη, «Η βουλευτίνα» (1966) του Κώστα Καραγιάννη με τη Ρένα Βλαχοπούλου και άλλες. Προεξάρχον αυτού του ύφους ταινιών, το φιλμ του Αλέκου Σακελάριου «Υπάρχει και φιλότιμο» (1966). Κεντρικός χαρακτήρας ο θρυλικός Μαυρογιαλούρος, ένας υπουργός ο οποίος άγεται και φέρεται από τους καιροσκόπους συμβούλους του με αποτέλεσμα να μην ξέρει όχι απλώς τι γίνεται στην χώρα και στην εκλογική του περιφέρεια αλλά ούτε στο ίδιο του το σπίτι. Σπουδαίος ο αξέχαστος Λάμπρος Κωνσταντάρας στον κεντρικό ρόλο. Η ταινία δίνει με πικρό χιούμορ την εικόνα μιας Ελλάδας που μεγαλύτερη συγγένεια έχει με τη γείτονα Τουρκία παρά με τους συμπολίτες μας της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή με το σπουδαίο αρχαιοελληνικό πολιτισμό.