Γράφει ο Νίκος Αλέτρας-Αρτινός
Ο κινηματογράφος παράγεται από την ιδεολογία (από την οποιαδήποτε ιδεολογία, δεν έχει σημασία) και ταυτόχρονα, μπορεί να παράγει και ο ίδιος ιδεολογία, ως μέσο μαζικής επικοινωνίας και μαζικής κουλτούρας. Δηλαδή, το σινεμά άλλοτε λειτουργεί ως αίτιο και άλλοτε ως αιτιατό (αποτέλεσμα), χωρίς να είναι σαφής η σχέση ή η αλληλεπίδραση μεταξύ του αιτίου και του αιτιατού. Είναι σαφές όμως, ότι επηρεάζεται από τα γεγονότα της πραγματικότητας (επικαιρότητας) όπως και το ότι επηρεάζει και αλλοιώνει την πραγματική πραγματικότητα, επιβάλλοντας στους θεατές-ασυναίσθητα και υποσυνείδητα-τη δική του πραγματικότητα. Η συνάφεια, αλλά και η σύγχυση, μεταξύ ιδεολογικού αιτίου και ιδεολογικού αιτιατού, χαρακτηρίζει πολλές πρόσφατες παραγωγές. Μια τέτοια περίπτωση είναι η ταινία του Mel Gibson, The Passion of the Christ παραγωγής του 2004. Η ταινία γυρίστηκε από τον σταρ ηθοποιό Mel Gibson, οποίος χρησιμοποίησε μια πρωτότυπη οπτική κινηματογραφικής μεταφοράς των τελευταίων ωρών της ζωής του Ιησού Χριστού. Καταρχάς, ήταν γυρισμένη στα αρχαία Αραμαϊκά, τη διάλεκτο την οποία μιλούσαν οι Ιουδαίοι, την εποχή που έδρασε ο Χριστός (μια νεκρή γλώσσα σήμερα). Το γεγονός αυτό προσέφερε στην ταινία ένα “άλλοθι” ιστορικής αυθεντίας, κάτι που έκανε τους θεατές-όχι μόνο τους Αμερικάνους, αλλά όλοι όσοι την είδαν στο «πλανητικό χωριό»-να την αντιμετωπίσουν ως ένα νέο πεδίο ιστορικής διαπραγμάτευσης.
Η επόμενη τολμηρή πρωτοτυπία του ήταν ότι επέλεξε να γυρίσει το φιλμ αλλάζοντας κινηματογραφικό είδος. Ο Mel Gibson-ο οποίος, δεν έπαιξε στην ταινία-δε γύρισε τις τελευταίες ώρες του Χριστού, ως ένα ακόμη-χαμηλότονο και θεαματικό συνάμα-θρησκευτικό φιλμ, σύμφωνα με τις συμβάσεις και τα στερεότυπα, που καθιέρωσε το Χόλυγουντ όλα τα προηγούμενα χρόνια-αλλά ως ένα splatter θρίλερ, χρησιμοποιώντας με συνέπεια τις ακραίες συμβάσεις που χαρακτηρίζουν το είδος των ταινιών φρίκης. Οι επιλογές του Gibson ήταν τολμηρές και εξαιρετικά πρωτότυπες. Στόχος του ήταν να συγκλονίσει και να σοκάρει-κυρίως-τους χριστιανούς όλου του κόσμου. Ποτέ μέχρι τότε δεν είχαν παρουσιαστεί, με τέτοιο τρόπο, τα Πάθη και η Σταύρωση του Χριστού. Αυτό όπως αναμενόταν, είχε άμεσο αντίχτυπο στους θεατές, όταν τελικά ο Gibson κατάφερε να ολοκληρώσει και να διανείμει την ταινία του. Όμως, όσο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αντιδράσεις του κόσμου μετά την προβολή της ταινίας, άλλο τόσο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα γεγονότα της προπαραγωγής, της παραγωγής και της διανομής της ταινίας.
Ο Mel Gibson άρχισε να γυρίζει την ταινία του χωρίς να έχει εξασφαλίσει την χρηματοδότησή της. Το 2002, σε συνέντευξή του στο περιοδικό Hollywood Reporter εξήγησε γιατί δεν μπορούσε να αποσπάσει χρήματα από τα χολιγουντιανά στούντιο: «Είναι ένα φιλμ για κάτι, που κανένας δεν θέλει να ακουμπήσει, γυρισμένο σε δύο νεκρές γλώσσες (εννοεί τα αρχαία Αραμαϊκά και τα Λατινικά). Στο Λος Άντζελες θεωρούν ότι είμαι παρανοϊκός».
Τελικά κατάφερε να χρηματοδοτήσει την παραγωγή με 30.000.000$ και να προωθήσει την ταινία με άλλα 15.000.000$, βρίσκοντας ανεξάρτητους χρηματοδότες. Λόγω των φημών ότι το φιλμ ήταν αντισημιτικό, ο Gibson δεν κατάφερε να βρει διανομέα στις ΗΠΑ. Έτσι αποφάσισε να κάνει τη διανομή μόνος του με την δική του εταιρεία, ενώ σε ότι αφορά τη διαφημιστική προώθηση, αυτή έγινε-κυρίως-διαμέσου εκκλησιαστικών οργανώσεων, οι οποίες στήριξαν ένθερμα το επιχείρημα του. Η ταινία πριν ακόμη προβληθεί είχε γίνει θρυλική. Η φήμη της δημιούργησε μια κατάσταση αγωνιώδους προσμονής εντείνοντας μια διελκυστίνδα θρησκευτικών συναισθημάτων, μεταξύ Χριστιανών και Εβραίων. Όταν, τελικά η ταινία έφτασε στις αίθουσες-αλλού χωρίς προβλήματα και αλλού με προβλήματα διανομής-κατάφερε να γίνει μια σπουδαία εισπρακτική επιτυχία, που προσέγγισε το ένα δισεκατομμύριο δολάρια. Στη Μαλαισία, αρχικά απαγορεύθηκε η προβολή της, αλλά στη συνέχεια-και ύστερα από τις διαμαρτυρίες των χριστιανών ηγετών της περιοχής-επετράπη η προβολή της σε ξεχωριστές αίθουσες, ειδικά για τους χριστιανούς θεατές. Στο Ισραήλ, η ταινία δεν προβλήθηκε επειδή κανένας εγχώριος διανομέας δεν δέχτηκε να τη διανείμει. Τo αξιοπερίεργο είναι ότι η ταινία προβλήθηκε και σε αρκετές μουσουλμανικές χώρες με σχετική επιτυχία. Κατά τη διάρκεια της προβολής της στην Ελλάδα, η ταινία γνώρισε πρωτοφανή εισπρακτική επιτυχία, αφού ο θόρυβος που είχε προηγηθεί, έδωσε επιπλέον κίνητρα στους θεατές για να την παρακολουθήσουν. Τα παραπάνω γεγονότα αποτέλεσαν-ταυτόχρονα-αίτιο και αιτιατό των ειδολογικών και αισθητικών επιλογών του Mel Gibson, οι οποίες έθεσαν ένα, φαινομενικά, αδιαμφισβήτητο ιδεολογικό πλαίσιο στην ταινία του, δημιουργώντας-εκ νέου-την ιστορική πραγματικότητα.