Του Νίκου Αρτινού
«Ένας άνθρωπος πρέπει να ψάξει να βρει τις δικές του απαντήσεις. Όλοι μας, ο καθένας από μας, είμαστε μόνοι μας. Ο καθένας μας είναι μόνος του, με διαφορετικό τρόπο». Λοιπόν, η παραπάνω ατάκα που λέει η κ. Κάλουμ σε κάποια από τις αναρίθμητες συναρπαστικές σκηνές της ταινίας με συγκλόνισε. Όχι, τόσο για το βαθύ νόημα που φέρει η απλότητα των λόγων της, όσο για το ότι ακούγεται σε μια αμιγώς χολιγουντιανή δημιουργία της δεκαετίας του ’40, εκείνη την εποχή όπου οι παραγωγοί ήταν οι μόνοι και αδιαμφισβήτητοι κυρίαρχοι της κινηματογραφικής βιομηχανίας. Εκείνη την εποχή που ακόμα ο σκηνοθέτης δεν ήταν ο ένας και ο αποκλειστικός δημιουργός της ταινίας. Ήταν απλώς ένα από τα γρανάζια του συστήματος των στούντιο. Ένας κρίκος στην αλυσίδα.
Ο Ραούλ Γουόλς, ο σκληροτράχηλος μονόφθαλμος σκηνοθέτης της ταινίας Pursued (1947, ελληνικός τίτλος Ο Κατατρεγμένος) αποδείχθηκε, ύστερα από την μελέτη των έργων του από τους κριτικούς της Πολιτικής των Δημιουργών (Politique des Auteurs), ότι πράγματι, ήταν ένας auteur. Κατάφερε μέσα από το αυστηρό και βιομηχανοποιημένο σύστημα των μεγάλων στούντιο να παράξει ταινίες που έφεραν τα δικά του προσωπικά χαρακτηριστικά και σε πολλές περιπτώσεις να καινοτομήσει αξιοποιώντας με πρωτότυπο τρόπο τα κινηματογραφικά είδη. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το φιλμ Pursued, το οποίο αποτελεί έναν εμπνευσμένο συνδυασμό γουέστερν και φιλμ νουάρ! Πρόκειται για ένα νουάρ γουέστερν! Ο εξπρεσιονισμός, τα σκοτεινά μυστικά του παρελθόντος (που επιδέχονται ψυχαναλυτικής ερμηνείας), η βαριά σκοτεινή ατμόσφαιρα της ταινίας και η βασανισμένη προσωπικότητα του επιβλητικού Ρόμπερτ Μίτσαμ (στην πρώτη του πρωταγωνιστική εμφάνιση) συνδυάζονται με τα απέραντα ερημικά τοπία της Άγριας Δύσης (που εντείνουν την μοναχικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης), τις κλειστοφοβικές εσωτερικές λήψεις, τα άλογα και τις αναμετρήσεις σκληροτράχηλων αντρών που επιλέγουν σύμφωνα με το «τι θα φέρει το νόμισμα» (αυτό το τελευταίο εκφράζει και το γενικότερο κλίμα ματαιότητας και τυχαιότητας που εκπέμπει η ταινία﮲ ο άνθρωπος τίποτα δεν ελέγχει, όλα εξαρτώνται από την τύχη!).
Η ταινία περιγράφει την ιστορία του Τζεμπ Ραντ, ο οποίος μένει ορφανός και υιοθετείται από την οικογένεια Κάλουμ. Ο Τζεμπ μεγαλώνει μαζί με τα παιδιά της οικογένειας τον Άνταμ και την Θορ, αυτό όμως δεν αρκεί για να νιώσει ευτυχισμένος. Πάντα αισθάνεται ότι είναι κυνηγημένος – ότι πάντα υπάρχει κάτι ανίερο που τον περιμένει. Έχει οράματα και λειψές αναμνήσεις και κρύβεται στο κελάρι όπου αντιμετωπίζει καταιγίδες και κεραυνούς, πριν τρέξει η κ. Κάλουμ για να τον σώσει. Καθώς περνούν τα χρόνια η οικογένεια Κάλουμ καλείται να «προσφέρει» έναν γιο εθελοντή για να πολεμήσει στον Αμερικανοισπανικό πόλεμο. Ο Τζεμπ και ο Ανταμ αφήνουν την αδερφή τους Θορ να αποφασίσει. Η Θορ επιλέγει τον Τζεμπ στρίβοντας ένα νόμισμα. Ο Τζεμπ ο οποίος τρέφει αισθήματα για την «αδερφή» του (να οι ημιαιμομικτικές σχέσεις, να η ψυχανάλυση!) επιστρέφει ως ήρωας πολέμου, όμως και πάλι είναι άτυχος καθώς χάνει το πατρικό ράντσο-τι έκπληξη!-πάλι στο στρίψιμο ενός νομίσματος. Παρόλα αυτά, όταν αναγκάζεται να σκοτώσει τον «αδερφό» του Άνταμ, ευρισκόμενος σε άμυνα, η κατάσταση οδηγείται σε μια συναρπαστική κλιμάκωση όπου το μίσος, η αγάπη και η δίψα για εκδίκηση αποτελούν το κυρίαρχο κίνητρο για τους χαρακτήρες της ταινίας.
Το φιλμ είναι εξαιρετικό και ο Ραούλ Γουόλς είχε την τύχη –εκτός του να έχει ως πρωταγωνιστή τον Ρόμπερτ Μίτσαμ- να γράψει μουσική ο Μαξ Στάινερ και να έχει ως διευθυντή φωτογραφίας τον σπουδαίο Τζέιμς Γουονγκ Χάου. Και πραγματικά δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι τόσο ο Μάρτιν Σκορσέζε όσο και ο Σέρτζιο Λεόνε ανέφεραν το Pursued ως την αγαπημένη τους ταινία. Επιπλέον, το φιλμ συνοδεύεται από έναν ακόμη μύθο: ήταν η τελευταία ταινία που είδε ο Τζιμ Μόρισον λίγο πριν πεθάνει!..
Ο Κατατρεγμένος (Pursued, 1947)
Σκηνοθεσία: Ραούλ Γουόλς
Ηθοποιοί: Ρόμπερτ Μίτσαμ, Τερέζα Ράιτ, Άλαν Χέιλ
Διάρκεια: 101΄