Του Νίκου Αρτινού
Πριν από λίγες μέρες ξαναείδα τους 300 του Ζακ Σνάιντερ. Η ταινία έχει αποτυπωθεί πλέον με ανεξίτηλα γράμματα στο συλλογικό ασυνείδητο των θεατών δημιουργώντας νέους ελληνικούς μύθους βασιζόμενοι στα ανδραγαθήματα των αρχαίων Ελλήνων. Το φιλμ αναπαριστά την αρχαία μάχη των Θερμοπυλών, στις οποίες ο Λεωνίδας (Τζέραρντ Μπάτλερ) και οι τριακόσιοι Σπαρτιάτες του πολέμησαν μέχρι θανάτου ενάντια στον Πέρση βασιλιά Ξέρξη και τον αναρίθμητο στρατό του. Αν και αντιμετώπισαν ανυπέρβλητα εμπόδια, η ανδρεία και η θυσία τους έδωσαν αφορμή να ενωθούν όλοι οι διχασμένοι Έλληνες (ναι, είναι αλήθεια, και τότε διχασμένοι ήταν), ενάντια στους Πέρσες, θέτοντας τις βάσεις για την (και πάλι διχασμένη) Ελλάδα του Περικλή και του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Αν εξαιρέσουμε την τεχνοκριτική πλευρά της ταινίας, πρέπει να παραδεχτώ πως οι 300 με έκαναν να νιώσω υπερήφανος που είμαι Έλληνας, δηλαδή ένας γνήσιος και ανόθευτος “Greek”! Ταυτόχρονα αισθάνθηκα και λίγο μειονεκτικά που γεννήθηκα κάπου στην Ήπειρο και όχι στη Σπάρτη. Πώς να το κάνουμε, δεν είμαι το ίδιο Έλληνας με τον Έλληνα που κατάγεται από την σημερινή Σπάρτη.
Πέρα από κάθε αστείο, η ταινία αυτή αποτέλεσε την καλύτερη διαφήμιση για την Ελλάδα, που πρέπει να νιώθει υπερήφανη για την ιστορία της, έτσι όπως την μαθαίνει ολόκληρος ο πλανήτης μέσα από την δημόσια παιδαγωγική του χολυγουντιανού κινηματογράφου. Βέβαια από τότε που κυκλοφόρησε η ταινία (το 2006) άλλαξαν πολλά στις… Θερμοπύλες. Το μνημόνιο σε αρκετές version προσδιόρισε εκ νέου το εθνικό μας αφήγημα. Η εμπειρία της κρίσης οδήγησε την εθνική μας μοναξιά σε αποκαλυπτικές πτυχές για τον σημερινό Έλληνα. «Ο εχθρός μέσα μας» τελικά είναι ο διπλανός μας και έτσι οι σύγχρονοι Πέρσες δεν χρειάζεται να κάνουν και πολλές εκστρατείες για να διαλύσουν την πάντα αήττητη (νικημένη) Ελλάδα, που όπως πάντα, λίγο καιρό ξαποσταίνει και πάλι προς τη δόξα (της ήττας) τραβά.
Το φιλμ υμνεί τα κατορθώματα των αρχαίων Ελλήνων και σε μεγάλο βαθμό είναι ιστορικά ακριβές. Ακολουθεί με συνέπεια την χρονολογική σειρά των γεγονότων αν και παραλείπει κάποια περιστατικά, για την καλύτερη εξυπηρέτηση και διαχείριση του κινηματογραφικού χρόνου. Βέβαια όλα αυτά συνυπάρχουν με μια σειρά φανταστικών γεγονότων που έχουν ως σκοπό να δώσουν έμφαση στην πρωτότυπη ιστορία και στους χαρακτήρες. Παρουσιάζει τους Έλληνες ως όμορφους, γενναίους και μεγαλοπρεπείς σε αντίθεση με τους βάρβαρους Πέρσες, οι οποίοι έχουν κτηνώδη μορφή και ζωώδη συμπεριφορά. Αυτό εμπεριέχει και επικίνδυνα στοιχεία μιλιταριστικής και ρατσιστικής προπαγάνδας αφού εμμέσως πλην σαφώς, προάγει την άποψη ότι ο πολιτισμένος κόσμος σταματάει στην Ελλάδα, ενώ στην Ανατολή είναι όλοι βάρβαροι και απολίτιστοι (βλέπε Τουρκία, Ιράκ, Ιράν, κ.λ.π.).
Τώρα, δεκατρία χρόνια μετά την κυκλοφορία της ταινίας, τι έχει αλλάξει στην χώρα μας; Ένας φίλος που στα πενήντα (και βάλε), ετοιμάζεται να φύγει για το εξωτερικό ύστερα από χρόνια ανεργίας, μου είπε τα εξής: Θα έπρεπε να ντρεπόμαστε. Τι σχέση έχουμε εμείς με τους αρχαίους «προγόνους» μας. Και ας πούμε την αλήθεια στους εαυτούς μας: δεν είναι προγονοί μας! Όχι, δεν κρατάμε απ’ αυτούς μετά από 2500 χρόνια που πέρασε κάθε καρυδιάς καρύδι από τον τόπο μας. Τι σχέση έχουμε εμείς με τον Ηρόδοτο και τον Θουκυδίδη; Αυτοί ήταν σπουδαίοι, εμείς είμαστε καραγκιόζηδες…
Ά, ο Καραγκιόζης! Πολλοί δεν συμμερίζονται την άποψη του φίλου μου. Παρόλα αυτά η αντίφαση του λαού μας είναι προφανής. Το φιλμ – λένε οι περισσότεροι Έλληνες θεατές – αποτελεί ένα σπουδαίο κομπλιμέντο για την σύγχρονη Ελλάδα. Και, παρότι οι ίδιοι άνθρωποι μπορεί να νιώθουν περήφανοι που είναι απόγονοι του Λεωνίδα, ταυτόχρονα τιμούν και τον χαζοπόνηρο ασχημούτσικο καμπούρη Καραγκιόζη (πολιτιστική κληρονομιά της τουρκοκρατίας), τον οποίο θαυμάζουν και αυτόν, αν και δεν τον έχουν και σε ιδιαίτερη εκτίμηση. Τώρα, αν ο σημερινός Έλληνας μοιάζει περισσότερο στον μεταμνημονιακό Καραγκιόζη ή στον μεταμνημονιακό Λεωνίδα (που και οι δύο – παραλίγο! – να σκίσουν τα κάθε λογής μνημόνια) είναι ένα δίλημμα που θα πρέπει να μας απασχολήσει, όλους εμάς τους ένδοξους απογόνους των ένδοξων Ελλήνων προγόνων μας. Ναι, όλους εμάς που στο εξωτερικό δεν μας ξέρουν ως Έλληνες, αλλά ως…“Greeks”!
https://www.youtube.com/watch?v=7A6_VKa2uIQ