Την Παρασκευή 4 Νοεμβρίου πραγματοποιήθηκε στο Ολύμπιον η προβολή της ταινίας Αρκούδες δεν υπάρχουν του Ιρανού σκηνοθέτη Τζαφάρ Παναχί, ο οποίος κρατείται στη φυλακή από το ιρανικό καθεστώς. Στη φετινή διοργάνωση της Μπιενάλε της Βενετίας, μια κενή θέση ήταν κρατημένη για τον Τζαφάρ Παναχί στη συνέντευξη τύπου του φεστιβάλ. Ο Ιρανός σκηνοθέτης βρίσκεται σήμερα στη φυλακή, ενώ έχει περάσει τα τελευταία 12 χρόνια σε κατ’ οίκον περιορισμό ανά διαστήματα, του έχει απαγορευτεί η έξοδος από τη χώρα και αντιμετωπίζει διάφορα εμπόδια γυρίζοντας συχνά ταινίες στο περιβάλλον του σπιτιού του. Όλα αυτά δεν τον σταμάτησαν από το να παραδώσει μια ταινία που γεμάτη ιδέες και ανησυχίες.
Το Αρκούδες δεν υπάρχουν παρακολουθεί δύο παράλληλες ερωτικές ιστορίες. Και στις δύο περιπτώσεις, οι εραστές συναντούν δυσκολίες λόγω των αθέατων και μοιραίων εμποδίων, τη δύναμη των προκαταλήψεων και τους μηχανισμούς της εξουσίας. Ένα εγχείρημα «autofiction» (αυτο-μυθοπλασίας) εξελίσσεται σε πράξη αντίστασης, με όχημα μια αφήγηση για μια πράξη διαφυγής: Ένα ζευγάρι που ζει σε ένα χωριό κοντά στα πορώδη σύνορα μεταξύ Ιράν και Αζερμπαϊτζάν, προσπαθεί να φύγει για το Παρίσι με κλεμμένα διαβατήρια, ενώ τους ακολουθεί ένα κινηματογραφικό συνεργείο. Ένα άλλο ζευγάρι προσπαθεί να γλιτώσει από το συνοικέσιο και τα κουτσομπολιά του χωριού. Ένα ενδοσκοπικό αριστούργημα που υπογραμμίζει ποιο είναι το διακύβευμα της υπεράσπισης της δημιουργικής ελευθερίας.
Την προβολή τίμησε με την παρουσία της η πρωταγωνίστρια Μίνα Καβανί, η οποία ζει αυτοεξόριστη στο Παρίσι. Αρχικά, τον λόγο πήρε η γενική διευθύντρια του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Ελίζ Ζαλαντό, η οποία εξέφρασε τη λύπη της που ο σκηνοθέτης της ταινίας, Τζαφάρ Παναχί, δεν μπόρεσε να βρεθεί στη Θεσσαλονίκη: «Ο Τζαφάρ Παναχί, ένας παλιός φίλος του Φεστιβάλ, δεν μπορεί δυστυχώς να βρεθεί εδώ μαζί μας. Έχουμε, όμως, την τιμή να υποδεχτούμε την πρωταγωνίστρια Μίνα Καβανί, η οποία δεν έχει τη δυνατότητα να γυρίσει στο Ιράν επειδή ζει αυτοεξόριστη στο Παρίσι».
Η Μίνα Καβανί παρά το νεαρό της ηλικίας της, έχει ήδη διαγράψει πολύ αξιόλογη καριέρα στο σινεμά και στο θέατρο. Η Ελίζ Ζαλαντό ανέφερε, επίσης, πως το ντεμπούτο της Μίνα Καβανί, η ταινία Red Rose, είναι γυρισμένη στην Αθήνα.
Μετά την προβολή, ακολούθησε Q&A με τη Μίνα Καβανί. Σε ερώτηση για το πώς κατάφεραν να δουλέψουν με τον σκηνοθέτη από απόσταση, η Μίνα Καβανί απάντησε: «Ο Τζαφάρ μάς ακολουθούσε παντού μέσω zoom και WhatsApp. Ενώ σωματικά δεν ήταν εκεί, ήταν παρών με όλη του την ενέργεια. Για μένα, ως ηθοποιό, είναι σημαντικό το πώς φαίνομαι στα μάτια του σκηνοθέτη με τον οποίο συνεργάζομαι, γι’ αυτό μου ήταν δύσκολο στην αρχή που κάναμε γυρίσματα εξ αποστάσεως. Συχνά αναρωτιόμουν για την κατάσταση που βιώνουμε, καθώς εγώ δεν μπορώ γυρίσω στο Ιράν, ενώ ο Τζαφάρ δεν μπορεί να φύγει από τη χώρα. Ο Τζαφάρ μού δίδαξε ένα σημαντικό μάθημα: να αναζητώ πάντα διαφορετικούς τρόπους για να είμαι παρούσα».
Σε άλλη ερώτηση σχετικά με το εκπαιδευτικό σύστημα στο Ιράν και το πώς συντηρεί τις προκαταλήψεις, η Μίνα Καβανί απάντησε: «Νιώθω πως η ταινία δεν θέλει να κάνει κάποιο σχόλιο για το εκπαιδευτικό σύστημα, ούτε να παρουσιάσει μια πτυχή της κοινωνίας. Πιστεύω πως θέλει να εστιάσει στο πώς ένα σύνορο μπορεί να καθορίσει τη ζωή σου, τα πιστεύω και την ταυτότητά σου. Ακόμη και αν αποδράσεις από αυτό, πρέπει να κουβαλάς την ταυτότητά σου μαζί σου». Τέλος, σε ερώτηση για το πώς ένιωσε βλέποντας την ταινία, ενώ η ίδια δεν μπορεί να επιστρέψει στο Ιράν, η Μίνα Καβανί ανέφερε σχετικά: «Ήταν συγκινητικό όχι μόνο να τη βλέπω, αλλά και να παίζω σε αυτή την ταινία. Η ηρωίδα μου προσπαθεί δέκα ολόκληρα χρόνια να επιστρέψει στη χώρα της. Η σκηνή του μονολόγου, όπου κοιτάζω την κάμερα, μου θυμίζει έντονα τον πίνακα Η κραυγή του Έντβαρτ Μουνκ, γιατί αποπνέει μια χροιά οργής. Είχα πολλά αντικρουόμενα συναισθήματα συμμετέχοντας στην ταινία και βλέποντάς την στην αίθουσα: πολύς πόνος, αλλά και πολλή χαρά. Είναι μεγάλη ευκαιρία να μπορείς να φωνάξεις στον κόσμο με δυνατή φωνή τι είναι η προσφυγιά, αλλά και τι δεινά μπορεί να προκαλέσει στους ανθρώπους μια δικτατορία».
Λίγα λόγια για τον σκηνοθέτη Τζαφάρ Παναχί
Ο Τζαφάρ Παναχί είναι Ιρανός σκηνοθέτης, σεναριογράφος και μοντέρ, το όνομα του οποίου είναι ταυτισμένο με το κινηματογραφικό ρεύμα του Ιρανικού Νέου Κύματος. Έπειτα από χρόνια εμπειρίας ως δημιουργός ταινιών μικρού μήκους και βοηθός σκηνοθέτη του Αμπάς Κιαροστάμι, ο Παναχί κέρδισε διεθνή αναγνώριση με το ντεμπούτο του The White Balloon (1995), το οποίο έκανε πρεμιέρα στο Δεκαπενθήμερο των Σκηνοθετών του Φεστιβάλ των Καννών. Η ταινία κέρδισε τη Χρυσή Κάμερα εκείνης της χρονιάς. Αν και οι ταινίες του είχαν απαγορευτεί κατ’ επανάληψη στη χώρα του, εξακολούθησε να αποσπά διθυραμβικά σχόλια από θεωρητικούς και κριτικούς του κινηματογράφου, κερδίζοντας πολλά βραβεία – όπως τη Χρυσή Λεοπάρδαλη του Φεστιβάλ του Λοκάρνο για την ταινία του The Mirror (1997), το Χρυσό Λιοντάρι στο Φεστιβάλ Βενετίας για το The Circle (2000), το βραβείο του τμήματος «Ένα κάποιο βλέμμα» του Φεστιβάλ Καννών για το Crimson Gold (2003), και την Αργυρή Άρκτο του Φεστιβάλ Βερολίνου για το Offside (2006). Οι ταινίες του ξεχωρίζουν για την ουμανιστική οπτική μέσα από την οποία εξετάζουν τη ζωή στο Ιράν, καθώς συχνά επικεντρώνονται στις δυσκολίες των παιδιών, των οικονομικά αδύναμων και των γυναικών. Έπειτα από χρόνια σύγκρουσης με το ιρανικό καθεστώς με αφορμή το περιεχόμενο των ταινιών του (συμπεριλαμβανομένων αρκετών βραχυπρόθεσμων συλλήψεων), ο Παναχί συνελήφθη τον Μάιο του 2010 μαζί με τη γυναίκα του, την κόρη του και 15 φίλους του, και αργότερα κατηγορήθηκε για προπαγάνδα κατά της κυβέρνησης. Παρά την υποστήριξη που δέχτηκε από σκηνοθέτες, κινηματογραφικούς οργανισμούς και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων ανά την υφήλιο, τον Δεκέμβριο του 2010 ο Παναχί καταδικάστηκε σε έξι χρόνια φυλάκισης και σε 20 χρόνια υποχρεωτικής αποχής από τη σκηνοθεσία ταινιών, τη συγγραφή σεναρίων και κάθε είδους συνέντευξη με ιρανικά ή διεθνή μέσα. Την περίοδο αναμονής του αποτελέσματος μιας έφεσης που είχε υποβάλλει, γύρισε το This Is Not a Film (2011), ένα ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους σε μορφή βιντεο-ημερολογίου, παρά τις νομικές επιπτώσεις της σύλληψής του. Η ταινία διέρρευσε λαθραία εκτός χώρας μέσω ενός σκληρού δίσκου, κρυμμένου σε ένα κομμάτι κέικ, και προβλήθηκε στο φεστιβάλ Καννών το 2011. Η ταινία Αρκούδες δεν υπάρχουν απέσπασε το Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής στο φετινό Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας.
Η ταινία θα προβληθεί το Σάββατο 13 Νοεμβρίου στις 19:00 στην αίθουσα Τώνια Μαρκετάκη στο Λιμάνι.
Αρκούδες δεν Υπάρχουν (No Bears/Khers Nist, 2022)
Σκηνοθεσία: Jafar Panahi
Ηθοποιοί: Jafar Panahi, Naser Hashemi, Vahid Mobaseri, Bakhtiar Panjei, Mina Kavani
Διάρκεια: 107΄