Του Γιάννη Τοτονίδη
Εν μέσω της κριτικής μου για την ταινία «Εντός Ορίων» («In Syria») που διαδραματίζεται στη Συρία, πληροφορήθηκα την πυραυλική επίθεση αυτής της χώρας με 105 πύραυλους και βόμβες από “Άγγλους, Γάλλους, Αμερικάνους” (κατά παράφραση του στίχου του Ευγένιου Σπαθάρη από το “Τελάλημα” (“Ακούσατε, ακούσατε”) του 1958 και αυθόρμητα μου προέκυψαν κάποιες σκέψεις και ερωτήματα, τα οποία θεώρησα σπουδαιότερα από την ταινία. Πάτησα το pause, τα κατέγραψα, τα παραθέτω και μετά θα πατήσω το play για να συνεχίσω την κριτική της εν λόγω ταινίας.
Στη Συρία παίζεται ένα σκαιώδες παιχνίδι παραλογισμού και ισχύος που δεν είναι εύκολο να ορθολογιστεί. Από τη μια, καθ’ όλο το χρονικό διάστημα του εμφυλίου, η Ρωσία υπεραμύνεται του προέδρου της χώρας Μπασάρ αλ Άσαντ, αλλά επιτρέπει στην Τουρκία να της επιτίθεται, να δολοφονεί αμάχους και να παίζει το παιχνίδι της εναντίον των Κούρδων που μάχονται τους Τζιχαντιστές, τους οποίους δημιούργησαν οι Αμερικάνοι, για να προκαλέσουν εμφύλιο και να ρίξουν τον πρόεδρο Άσαντ. Από την άλλη, οι Αμερικάνοι είναι υποστηρικτές των Κούρδων, τους προμηθεύουν με όπλα, αλλά κατά την επίθεση των Τούρκων εναντίον τους στο Αφρίν δεν έβγαλαν άχνα. Το ίδιο και οι Ευρωπαίοι.
Οι Ρώσοι κατηγορούν τους Άγγλους ότι σκηνοθέτησαν μια επίθεση με χημικά στη Συρία, πάνω στην οποία πάτησαν οι τρεις εταίροι και βομβάρδισαν ανηλεώς τη χώρα, διαμηνύοντας ότι δε θα μείνει αναπάντητη αυτή η κίνηση των τριών από μέρους τους, υπονοώντας αντίποινα. Το Ισραήλ είναι εναντίον της Συρίας και το Ιράν είναι κατά του Ισραήλ, επομένως υπέρ της Συρίας. Η Τουρκία είναι φίλη χώρα με το Ιράν και το Ιράν τρέφει αμοιβαία αισθήματα για την Τουρκία, αλλά η Τουρκία είναι εχθρική απέναντι στο Ισραήλ. Η Αμερική είναι κατά του Ιράν, φίλη με το Ισραήλ, κατά της Συρίας, κατά της Ρωσίας, άλλοτε φίλη με την Τουρκία και άλλοτε εχθρική. Επιπρόσθετα, πραγματοποιούνται συχνά επιθέσεις της ισραηλινής Αεροπορίας σε ιρανικές βάσεις και βάσεις της φιλοϊρανικής Χεζμπολάχ στη Συρία.
Η Μόσχα έκανε μια “επαγγελματική” επένδυση στη Συρία στηρίζοντας τον Άσαντ, γιατί επιδιώκει τη “φιλοξενία” στρατιωτικών της βάσεων εκεί αμέσως μετά το πέρας του πολέμου. Λογικά, δεν πρόκειται να αλλάξει πολιτική. Το Ισραήλ φαίνεται να βγαίνει κερδισμένο, αφού ο άλλοτε ισχυρός του γείτονας εξασθενεί χρόνο με το χρόνο. Το Ιράν είναι ικανοποιημένο από τα μέχρι σήμερα δρώμενα, ενώ η Τουρκία μοιάζει εγκλωβισμένη στο παιχνίδι που της έστησε η Ρωσία. Τέλος, οι Κούρδοι εξαρτώνται άμεσα από την τελική επιλογή της Αμερικής, η οποία με τη σειρά της θα εξαρτηθεί από τις ορέξεις του Ισραήλ σχετικά με την ανακατανομή της περιοχής. Καθόλου απίθανο, οι αλλαγές που θα επέλθουν στη Μέση Ανατολή να είναι κοσμοϊστορικές.
Μπερδευτήκατε; Λογικό! Πιστεύω, ότι ούτε οι ίδιοι δεν καταλαβαίνουν ακριβώς τι κάνουν και γιατί το κάνουν. Ξέρουν όμως πολύ καλά για ποιον το κάνουν! Εκείνο που είναι κατανοητό για όλους τους απλούς θνητούς είναι ότι ποτέ ξανά η Ανθρωπότητα δε βρέθηκε τόσο κοντά σε έναν Γ΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και ποτέ δεν ήταν τόσο θολά τα κίνητρα.
Αν ψάξει κάποιος για πληροφορίες, θα βρει ότι η Συρία υπήρξε χώρα κάτω από τη Γαλλική κυριαρχία, αλλά ανεξαρτητοποιήθηκε το 1946. Το 1958 σχημάτισε μαζί με την Αίγυπτο την Ηνωμένη Αραβική Δημοκρατία, από την οποία αποχώρησε το 1961 κι έγινε ανεξάρτητο κράτος. Το 1967 ηττήθηκε στον Πόλεμο των έξι ημερών και το Ισραήλ κατέλαβε τα Υψίπεδα του Γκολάν. Ακολούθησαν διάφορες εσωτερικές προστριβές, για να φθάσουμε στο 1971 όπου ο Χαφέζ αλ Άσαντ ανακηρύχθηκε πρόεδρος μέχρι και το θάνατό του, το 2000. Τον διαδέχτηκε ο γιος του, Μπασάρ αλ Άσαντ. Από το 2011 διεξάγεται εμφύλιος πόλεμος. Ξεκίνησε ως σειρά διαδηλώσεων, μέρος της Αραβικής Άνοιξης, που μετά τη βίαιη καταστολή τους εξελίχθηκαν σε ένοπλη εξέγερση. Σήμερα μετράμε πάνω από ένα εκατομμύριο νεκρούς και 13 εκατομμύρια εκτοπισμένους. Εξαιτίας του εμφυλίου πολέμου η πόλη Χομς σήμερα είναι σχεδόν ολοσχερώς κατεστραμμένη. Περίπου 290 χώροι ή μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς στη Συρία έχουν καταστραφεί από το συνεχιζόμενο εμφύλιο πόλεμο (ο ΟΗΕ τι κάνει γι’ αυτό;). Οι πρόσφυγες της χώρας έχουν διασπαρεί σε όλη την Ευρώπη. Στο σημείο αυτό επιτρέψτε μου να εκφράσω μια απορία μου, επειδή είμαι μικρόνους και δεν καταλαβαίνω. Αν κάποια στιγμή γίνει το αναπόφευκτο και βρεθεί η Ελλάδα σε πόλεμο με την Τουρκία, την Αλβανία ή τα Σκόπια, όσοι νέοι άνω των 18 ετών και όσοι ενήλικες ικανοί να πολεμήσουν καταφέρουν να διαφύγουν σε άλλη χώρα (π.χ. Σερβία), εμείς πως θα τους αποκαλέσουμε: λιποτάκτες ή Έλληνες πρόσφυγες;
Ψάχνοντας πάλι πληροφορίες (να ’ναι καλά το ίντερνετ) σχετικά με την Οικονομία της Συρίας μαθαίνεις ότι “οι κυριότερες ασχολίες των κατοίκων είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. Παράγονται δημητριακά, κηπευτικά, καπνός, πατάτες, σταφύλια, βαμβάκι, ελιές, εσπεριδοειδή κ.ά. Στη βιομηχανία, τη μεγαλύτερη οικονομική σπουδαιότητα παρουσιάζει ο τομέας ειδών διατροφής, ο τομέας υφαντουργίας, υαλουργίας, βυρσοδεψίας, η διύλιση πετρελαίου κ.ά. Η Συρία εξάγει κυρίως βαμβάκι, σιτάρι, υφάσματα μεταξωτά, κριθάρι, δέρματα και καπνό, από τα λιμάνια της Λαοδικείας και Βηρυτού”. Αφού λοιπόν πίσω από τις παραγωγές της δεν υπάρχει χρυσός, μαύρος ή κίτρινος, ουράνιο, διαμάντια ή κάποιο άλλο πολύτιμο ορυκτό, τότε για ποιό λόγο μαζεύτηκαν τόσοι μνηστήρες; Με δεδομένο, επίσης, ότι η κεντρική Τράπεζα της χώρας έχει περιέλθει στο “δυτικό” έλεγχο. Για ποιο λόγο βρυχώνται τόσα πολλά θηρία και επιδιώκουν να τη διαμελίσουν και να την κατασπαράξουν;
Ο πόλεμος που μαίνεται επί έξι χρόνια, έχει αφανίσει τις υποδομές της χώρας και έχει κοστίσει στην οικονομία της διαφυγόντα έσοδα της τάξης των 226 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Μετέτρεψε πάνω από το μισό πληθυσμό της σε πρόσφυγες ή εσωτερικά εκτοπισμένους, μετέτρεψε σε συντρίμμια τον κοινωνικό και οικονομικό ιστό της χώρας, ενώ κατέστρεψε το 27% των κατοικιών και περίπου το μισό των ιατρικών κέντρων και των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Είναι πλέον οφθαλμοφανές ότι σχεδιάζεται η σταδιακή εξαθλίωση της Συρίας. Οι ζημιές τις οποίες έχει υποστεί ο τομέας της Υγείας έχουν καταστροφικές συνέπειες. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν χαθεί εξαιτίας της κατάρρευσης του συστήματος Υγείας, παρά εξαιτίας των εχθροπραξιών. Η κατάρρευση των συστημάτων οργάνωσης της Κοινωνίας και της Οικονομίας, καθώς και της εμπιστοσύνης του κόσμου, έχει μεγαλύτερες οικονομικές επιπτώσεις από την καταστροφή των υποδομών. Για να αντιληφθείτε τη σπουδαιότητα των όσων συμβαίνουν, αρκεί να αναλογιστείτε ότι, εάν ο πόλεμος τερματιζόταν σήμερα, το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) θα επανερχόταν σε τέσσερα χρόνια στο επίπεδο, στο οποίο βρισκόταν πριν από τη σύρραξη. Ο αριθμός αυτός στην πράξη συρρικνώνεται κάθε χρόνο που ο πόλεμος συνεχίζεται.
Ποιός είναι λοιπόν ο ουσιαστικότερος λόγος όλης αυτής της αιμοτοχυσίας; Σίγουρα δεν είναι το πετρέλαιο, όπως έγινε πριν μερικά χρόνια με το Κουβέιτ. Δεν είναι κάποιος ορυκτός πλούτος. Τότε; Να ’ναι άραγε η γεωπολιτική της θέση; Ή μήπως επιδιώκεται η εξαθλίωσή της, ώστε να εξαναγκαστεί σε υπέρογκο δανεισμό που συνεπάγεται τον απόλυτο έλεγχο και διαχείρισή της από την Κεντρική Τράπεζα των δυτικών; Ή μήπως κάτι πιο σκοτεινό, πιο ραδιούργο, ίσως “διαβολικό” που ο κοινός νους αδυνατεί να συλλάβει; Αυτό πάντως που αντιλαμβάνομαι ξεκάθαρα, όπως και οι περισσότεροι, είναι ότι η Συρία έχει μετατραπεί “σε ένα πεδίο βολής φτηνό που ασκούνται παίζοντας ξένες δυνάμεις”, για να παραφράσω πάλι τους στίχους -αυτή τη φορά- του Άλκη Αλκαίου.
* Ο Γιάννης Τοτονίδης από μικρός αρέσκονταν στις εκρήξεις. Για να γλιτώσουν οι γονείς του την ανατίναξη του σπιτιού τους, τον έπεισαν να σπουδάσει Χημικός (απόφοιτος του Α.Π.Θ.). Η “εκρηκτικότητα” του ψυχισμού του τον ώθησε να ασχοληθεί με την 7η Τέχνη. Έγινε μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών (ΕΕΣ), μέλος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Σκηνοθετών (F.E.R.A.), μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου (Π.Ε.Κ.Κ.) και μέλος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Κριτικών Κινηματογράφου (FIPRESCI). Πρόσφατα έγινε και μέλος της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου. Στο παρελθόν υπήρξε Μουσικός Παραγωγός και Επιμελητής Κινηματογραφικών Εκπομπών, καθώς επίσης και Τηλεοπτικός Παρουσιαστής Κινηματογραφικών Εκπομπών. Τελευταία πειραματίζεται με τη μαγειρική και προκαλεί μόνο γαστρονομικές εκρήξεις.
**Η φωτογραφία του θέματος είναι τμήμα της αφίσας της ταινίας Insyriated (In Syria)