Παράδεισος ή Δημοκρατία;

Μπορεί ο Χριστός να είπε ότι «δυσκόλως πλούσιος εἰσελεύσεται εἰς τον παράδεισον», αλλά αποδεικνύεται πως οι παράδεισοι, εκεί όπου μπορούν κάποιοι να διαφυλάττουν τα πλούτη τους, χωρίς να αμαρτήσουν ή να παρανομήσουν, είναι φτιαγμένοι για τους πλούσιους. Καθ’όλα νόμιμα, αλλά και διακριτικά, ανώνυμα. Χωρίς να γιγνώσκει η Αριστερά τι ποιεί η Δεξιά. Και όπως λέει ένα γνωμικό που κάθε προνοητικός πλούσιος πατέρας επαναλαμβάνει στον εαυτό του και στους βλαστούς του, δυσκολότερα διαφυλάττεις τον πλούτο σου, από ό,τι τον κερδίζεις. Πράγματι, αυτή είναι μια βαθειά, όχι πανανθρώπινη, αλλά πανζωική αλήθεια.   Το αρπακτικό συλλαμβάνει και σκοτώνει τη λεία του, συχνά όμως την χάνει από το ισχυρότερο που θα εμφανιστεί με αξιώσεις ότι του ανήκει. Πώς θα αντιδράσει; Δια της αποκρύψεως. Απόκρυψη, μια τεχνική παμπάλαια, εμφωλευμένη στους αυτοματισμούς των συμπεριφορών και στο ζωϊκό βασίλειο και στις κοινωνίες.

Ωραία έως εδώ, αλλά υποτίθεται ότι ζούμε σε οργανωμένες πολιτείες και όχι στη ζούγκλα. Και ότι οι πολιτείες έχουν ορισμένους κανόνες, διαφορετικούς από εκείνους των άλλων ζώων. Γι’  αυτό και ο Αριστοτέλης θεωρούσε τους ανθρώπους ιδιαίτερο είδος, «ζώον πολιτικόν», που σημαίνει συλλογική ζωή με βάση κανόνες και νόμους. Ένας από τους κανόνες είναι η φορολογία. Και η φορολογία είναι ο κεντρικότερος άξονας, που είναι σταθερός σε όλη την ιστορία του πολιτισμού. Ποιος ή ποιοι επιβάλλουν φόρους, ποιος αποφασίζει, ποιο είναι το ύψος τους, ποιοι πληρώνουν και ποιοι τους ιδιοποιούνται, για ποιους σκοπούς και με ποια κριτήρια; Η ιστορία τόσο των αρχαίων δημοκρατιών, όσο και του σύγχρονου κοινοβουλευτισμού συνδέονται απόλυτα με το ποιος αποφασίζει για τη διάθεση και την κατανομή του πλεονάσματος, αν είναι λίγοι ή πολλοί, πώς συνδέονται φορολογία και πολιτικά δικαιώματα. Από την απόλυτη μοναρχία έως την δημοκρατία, φορολογία και πολιτικό σύστημα αποτελούν τις δυο πλευρές του ίδιου νομίσματος. Ακόμη και η περίφημη φράση   «τα του Καίσαρος τω Καίσαρι, και τα του Θεού τω Θεώ», σημαίνει ότι προϋπόθεση της άσκησης της θρησκευτικής λατρείας, και επομένως της ανεξιθρησκίας, είναι η συμμόρφωσή σου με τους φορολογικούς κανόνες.

Όλα αυτά βέβαια είναι πασιφανή, αυτά συγκροτούν και τον πυρήνα και τον ορίζοντα της νομιμότητας. Αλλά όπως λέει και ο  Καρλ Σμιτ, κυρίαρχος είναι όποιος αποφασίζει την εξαίρεση από τον κανόνα, όποιος δηλαδή επιβάλει καθεστώς εξαίρεσης, δηλαδή κατάσταση πολιορκίας, στην οποία είναι δυνατή η εξαίρεση από το νόμο, δηλαδή η παραβίαση του νόμου με νόμιμο τρόπο. Ακριβώς αυτό συμβαίνει με όσα αποκαλύπτουν τα paradise papers. Δεν πρόκειται για παράνομη φοροδιαφυγή. Πρόκειται για μια νομική τεχνολογία παραβίασης του νόμου και απόκρυψης της πορείας του χρήματος, της ίδιας της νομικής μεθόδευσης. Πρόκειται για οικονομικές και νομικές εργαλειοθήκες, ακόμη και προσαρμοσμένες φιλοσοφικές έννοιες, για στρατιές νομικών γραφείων, για δύσκολα ανιχνεύσιμα δίκτυα ανάμεσα σε τράπεζες, hedge funds, εξωχώρια εταιρικά σχήματα και κυβερνήσεις. Πρόκειται για την τεχνολογία της εξαίρεσης στην οποία οι πλούσιοι αποφασίζουν να αυτοεξαιρεθούν από την πολιτεία. Αν αναλογιστούμε το βάρος των πράξεων με το νόημα των λέξεων, τότε κατάσταση αυτοεξαίρεσης σημαίνει ότι η πολιτεία έχει το δικαίωμα και πρέπει, ως ανταπόδοση και προς παραδειγματισμόν, να στερήσει τα πολιτικά δικαιώματα σε όποιον αυτοεξαιρείται και να του δημεύσει την περιουσία και να δημοσιεύσει το όνομα του. Δεν πρόκειται για λεπτομέρειες, αλλά για το ισόποσον του οικονομικού προϊόντος (economic output) Ιαπωνίας, Βρετανίας και Γαλλίας (10 τρισεκατομμύρια δολάρια). Η φορολόγηση των αντίστοιχων  γερμανικών κεφαλαίων κοστίζει το 30% των φορολογικών εσόδων της Γερμανίας, και  των ελληνικών κεφαλαίων, το 8% των αντίστοιχων εσόδων της Ελλάδας. Αλλά δεν ζούμε στον καιρό του Δράκοντα, του Ροβεσπιέρου και του Λένιν για να γίνουν αυτά.

Τι πρέπει να γίνει όμως; Το ζήτημα δεν είναι να συζητάμε αν είναι νόμιμη ή όχι η εξαίρεση από τη φορολογία, το ζήτημα είναι να πάψει να είναι νόμιμη. Το ζήτημα είναι η απονομιμοποίηση αυτής της διαδικασίας, και νομικά και πολιτικά και ηθικά. Πρέπει να πάψουν να ισχύουν δυο φορολογικά καθεστώτα, ένα για τους πλούσιους και άλλο για τους φτωχούς. Και επειδή μια μικρή χώρα είναι σχετικά αδύναμη να αντισταθεί σ’ αυτά τα αρπακτικά, στόχος πρέπει να είναι η δημιουργία ενός ενιαίου ευρωπαϊκού φορολογικού συστήματος με ειδικές και αυστηρές προβλέψεις για την «νόμιμη» φοροδιαφυγή. Το ενιαίο νόμισμα χωρίς ενιαία φορολογία στην Ευρώπη, επιτρέπει το κοινωνικό dumping και τις εκπτώσεις στην υγεία, στην παιδεία και στα κοινωνικά δικαιώματα. Μια χώρα αντί να υποτιμήσει το νόμισμα, κόβει τη φορολογία και αντίστοιχα τις κοινωνικές δαπάνες. Η ενιαία φορολογία είναι προϋπόθεση για τη δημιουργία ενιαίων ευρωπαϊκών standards σ’ αυτούς τους κοινωνικούς τομείς, όπως αντίστοιχα ισχύουν στα χρηματοπιστωτικά. Μα δεν είναι συντηρητικό το σημερινό ευρωπαϊκό πλαίσιο; Ναι είναι, αλλά είναι προτιμότερο ένα έστω και συντηρητικό ενιαίο ευρωπαϊκό σύστημα φορολογίας, παρά κανένα.