Του Νίκου Αρτινού
Έτος 1941. Ο νεαρός Στιβ Ρότζερς είναι ένας ασθενικός και αδύναμος νεαρός, που προσπαθεί απεγνωσμένα να καταταγεί στο στρατό. Μάταια όμως. Οι στρατολόγοι τον απορρίπτουν ως Ι4. Απελπισμένος, ο Στιβ δέχεται να συμμετάσχει σε ένα πειραματικό σχέδιο των Αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων, που στόχο έχει τη δημιουργία του «Υπερ-Στρατιώτη». Το πείραμα πετυχαίνει και ο Ρότζερς «αλλάζει» και μετατρέπεται σε έναν -σχεδόν άτρωτο- ήρωα με υπερφυσικές δυνάμεις. Είναι πια ο Κάπτεν Αμέρικα, ο οποίος πολεμάει στην πρώτη γραμμή του πολέμου πασχίζοντας να σώσει τον κόσμο, όχι μόνο από τους Ναζί αλλά, κυρίως, από τη σατανική οργάνωση ΥΔΡΑ, της οποίας αρχηγός είναι το «Κόκκινο Κρανίο».
Η πρώτη ταινία που έκανε την πρωταγωνιστική του εμφάνιση ο Κάπτεν Αμέρικα είναι το φιλμ του Τζο Τζόνστον Captain America: The First Avenger (2011). Η ταινία δεν είναι αυτό που φαίνεται. Δηλαδή, όχι ακριβώς. Σίγουρα είναι μια καλογυρισμένη ταινία φαντασίας, με άφθονα εντυπωσιακά εφέ, δράση, περιπέτεια που μεταφέρει στον κινηματογράφο τις περιπέτειες ενός ακόμη ήρωα από το πολυπληθές χάρτινο σύμπαν της Marvel. Μόνο που, ο Κάπτεν Αμέρικα δεν είναι «ένας ακόμη ήρωας της Marvel». Είναι ο πρώτος ήρωας της Marvel! Είναι αυτός που έδωσε το έναυσμα, ώστε το 1941 και μόλις 8 μήνες μετά την εμπλοκή των ΗΠΑ στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Marvel να συμβάλλει στη δημιουργία μιας καθοριστικής μορφής τέχνης ευρύτατης λαϊκής απήχησης, η οποία διαμόρφωσε σε μεγάλο βαθμό την κοινή γνώμη. Το πρώτο τεύχος του «Κάπτεν Αμέρικα» κυκλοφόρησε παρουσιάζοντας στο εξώφυλλο το νεαρό ήρωα να ρίχνει γροθιά στον Αδόλφο Χίτλερ. Το συγκεκριμένο εξώφυλλο έφερε ξαφνικά στην επικαιρότητα τους δημιουργούς Τζο Σάιμον και Τζακ Κέρμπι, οι οποίοι τέθηκαν υπό αστυνομική προστασία αφού απειλήθηκε η ζωή τους από διάφορους «δυσαρεστημένους» συμπαθούντες των Ναζί. Το εξώφυλλο είχε σαφή πολιτική και εθνική τοποθέτηση. Ήταν τέτοια η δυναμική του Κάπτεν Αμέρικα, ώστε να συν-δημιουργήσει την εικόνα που έχουν οι Αμερικάνοι σήμερα για τον εαυτό τους. Είναι καταπληκτικό αυτό που συνέβη στη χώρα της Επαγγελίας και της Ευκαιρίας κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα.
Ο Κάπτεν Αμέρικα συνοψίζει την (καπιταλιστική) ιδεολογία την οποία έχουν στο DNA τους όλοι, πλέον, οι Αμερικάνοι. Ο νεαρός ασθενικός Στιβ Ρότζερς έχει πίστη. Και όπως είναι γνωστό, η πίστη μετακινεί έως και βουνά! Δε συμπαθεί τους νταήδες. Πιστεύει πάνω απ’ όλα στην επιβολή του δικαίου. Οι νταήδες πρέπει να μπουν στη θέση τους. Πιστεύει πως η ασθενική του φύση δεν θα είναι εμπόδιο στο δρόμο του για να γίνει ήρωας. Είναι απόλυτα βέβαιος πως αυτός ο δρόμος είναι γεμάτος θυσίες, που όμως θα οδηγήσουν (διαμέσου της βίας) σε μια ειρηνική (;) και δίκαιη (;) κοινωνία.
Γίνεται λοιπόν ο Κάπτεν Αμέρικα, ο πρώτος μιας σειράς ηρώων που θα ακολουθήσουν διαμέσου των σχεδιαστών της Marvel. Γίνεται «Υπεράνθρωπος» με τη βοήθεια της επιστήμης και της τεχνολογίας. Η φύση υποτάσσεται στις προσταγές της ανθρώπινης επιθυμίας, η οποία αποτελεί το όχημα για τη δημιουργία της εθνικής συνείδησης. Ο Στιβ Ρότζερς εκπροσωπεί τον απλό και μέσο Αμερικάνο, ο οποίος από τη μοίρα έχει ταχθεί να γίνει ο ήρωας που θα σώσει τον κόσμο. Μη γελιέστε. Όσο απλοϊκή κι αν ακούγεται, αυτή η αντίληψη αποτελεί βασικό κομμάτι της ιδιοσυγκρασίας κάθε Αμερικάνου. Ο κάθε μικρομεσαίος αμερικάνος «πιστεύει» ότι μπορεί να γίνει ήρωας (και πλούσιος) αρκεί να του δοθεί η «ευκαιρία». Κατά την διάρκεια των προηγούμενων ετών οι ΗΠΑ έδωσαν την ευκαιρία σε πολλούς «(ευ) πιστούς» Αμερικάνους να γίνουν ήρωες. Για του λόγου το αληθές μπορεί κάποιος να ανατρέξει στην αμερικάνικη ιστορία των τελευταίων 70 χρόνων, η οποία είναι πλούσια σε «ηρωικές» πράξεις σε κάθε γωνιά του πλανήτη (Βιετνάμ, Κορέα, Λατινική Αμερική, Ιράκ, Αφγανιστάν, κ.λπ.).
Μ’ αυτό τον τρόπο, οι Αμερικάνοι διαμόρφωσαν μια εθνική συνείδηση η οποία βασίζεται στην πίστη και στην ευκαιρία. Η εθνική – και τοιουτοτρόπως συλλογική- συνείδηση διαμορφώθηκε από το ιδεολόγημα ότι οι Αμερικάνικος λαός είναι ο περιούσιος λαός που διαθέτει εκ φύσεως τις δυνάμεις του καλού, με αποτέλεσμα να γεννά ήρωες που εφαρμόζουν το δίκαιο (ποιο δίκαιο;) όπου το απαιτούν οι περιστάσεις. Ας μην ξεχνάμε ότι οι ΗΠΑ έχουν μια ιστορία η οποία βρίσκεται ακόμη σε νηπιακή ηλικία. Τώρα τη διαμορφώνουν. Έχουν λοιπόν ανάγκη τους ήρωες. Συνεπώς, αφού υπάρχει έλλειψη ένδοξων προγόνων, καταφεύγουν στη δημιουργία φανταστικών ειδώλων, τα οποία σφυρηλατούν την εθνική συνείδηση.
Οι Αμερικάνοι «επινοούν» τους ήρωες τους. Ένας τέτοιος ήρωας είναι ο Κάπτεν Αμέρικα, ο οποίος «ξεπηδά» από τις εικόνες των κόμικς ή των ταινιών και αποκτά μια «ενσυνείδητη και ευσυνείδητη ουσία», που του δίνει πραγματικές και ρεαλιστικές διαστάσεις. Γίνεται πρότυπο συμπεριφοράς και μίμησης. Και όλα αυτά, εξαιτίας της pop art, η οποία μεγαλούργησε διαμέσου των pulp comics και του σινεμά. Το σινεμά, λοιπόν, και τα κόμικς λειτούργησαν μ’ αυτό τον τρόπο στη διαμόρφωση της εθνικής συλλογικής συνείδησης των Αμερικάνων.
Η ταινία του Τζο Τζόνστον βγήκε στις αίθουσες με αφορμή τη συμπλήρωση των 70 χρόνων από την εμφάνιση του «Κάπτεν Αμέρικα». Ήταν η πρώτη μιας σειράς ταινιών, στις οποίες ο Κάπτεν Αμέρικα, είτε είναι ο κεντρικός χαρακτήρας, είτε λειτουργεί στο πλαίσιο της συλλογικότητας των υπέρηρώων με την επωνυμία “Οι Εκδικητές”. Όμως, αυτό το πρώτο φιλμ του Τζο Τζόνστον, διατηρεί την ατμόσφαιρα της εποχής του ’40 χωρίς να λαϊκίζει, επιμένοντας στην αναπαράσταση των ιστορικών γεγονότων, με έντονο το κλίμα της Marvel. Πρωταγωνιστής είναι ο Κρις Έβανς («Οι 4 Φανταστικοί»), ο οποίος με τη βοήθεια των CGI μετατρέπεται από έναν μικρόσωμο, λιπόσαρκο φιλάσθενο και ντροπαλό νέο σε έναν στιβαρό και επιβλητικό ηγέτη που κατατροπώνει τους Ναζί. Θεωρώ πως τεχνικά είναι το πιο εντυπωσιακό κομμάτι της ταινίας.
Captain America: The First Avenger (2011)
ΣΚΗΝOΘΕΣΙΑ : Τζο Τζόνστον
ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ: Κρις Έβανς, Χιούγκο Γουίβινγκ, Τόμι Λι Τζόουνς, Στάνλεϊ Τούτσι, Ντόμινικ Κούπερ, Χέιλι Άτγουελ