Με φόντο μια πρώην μεταλλουργική πόλη της Βόρειας Οσετίας στην περιοχή του Καυκάσου στη Νότια Ρωσία, η νεαρή Άντα προσπαθεί να αποδράσει από τα ασφυκτικά δεσμά της οικογένειάς της και της τοπικής κοινωνίας που την κρατούν φυλακισμένη. Τραυματισμένη σωματικά και συναισθηματικά από γεγονότα του παρελθόντος, αναγκάζεται να υπηρετεί τον καταπιεστικό πατέρα της, ενώ ο εμμονικός μικρότερος αδερφός της δεν την αφήνει να ανασάνει. Όταν επιστρέφει σπίτι ο μεγάλος της αδελφός, που έχει καταφέρει να ξεφύγει, και ο πατέρας της αρρωσταίνει ξαφνικά, όλα δείχνουν το δρόμο προς την πιθανή απόδραση.
Στο Ξεσφίγγοντας τις Γροθιές (Unclenching the Fists), η ανερχόμενη Κίρα Κοβαλένκο μεταφέρει με συγκλονιστική αμεσότητα τον θεατή στη σκληρή πραγματικότητα της χαρισματικής πρωταγωνίστριας και τη μάχη της κατά της πατριαρχίας. Η πρόταση της Ρωσίας για τα Όσκαρ και Βραβείο επιτροπής στο τμήμα Ένα Κάποιο Βλέμμα των Καννών, από τους παραγωγούς του Αντρέι Ζβιάγκιντσεφ (Λεβιάθαν, Χωρίς Αγάπη).
Όπως αναφέρει η σκηνοθέτις Κίρα Κοβαλένκο, “Αρχική έμπνευση για την ιστορία ήταν ένα απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Γουίλιαμ Φώκνερ, Ο Ξένος στο Χώμα, σχετικά με το πώς κάποιοι άνθρωποι μπορούν να υπομείνουν τη δουλεία, μα κανείς δεν μπορεί να αντέξει την ελευθερία. Η ιδέα της ελευθερίας ως βάρος ήταν το πιο σημαντικό θέμα για μένα όσο δούλευα την ταινία. Αναπόφευκτα, η ίδια ιδέα με οδήγησε να σκεφτώ το βάρος της μνήμης και τη σχέση μεταξύ των δύο. Είναι δυνατόν να αντέξεις την ελευθερία από τη μνήμη;
Στράφηκα στο δικό μου φορτίο μνήμης, το οποίο περιλάμβανε ένα γεγονός που ήταν μεταμορφωτικό και τραυματικό για μένα και για πολλούς άλλους. Το αποτέλεσμα ήταν μια ιστορία ανθρώπων που το έζησαν και πολλά χρόνια αργότερα προσπαθούν να συμβιβαστούν με το τραύμα που τους προκάλεσε. Ο κόσμος γύρω τους εξακολουθεί να είναι σημαδεμένος από αυτό, και έχουν σπάσει οι ίδιοι με τρόπο που υπαγορεύει όλες τις σχέσεις ανάμεσα στα μέλη αυτής της οικογένειας. Η προσπάθεια λήθης και αυτοσυντήρησης συνεπάγεται μια πράξη βίας ενάντια στην ανθρώπινη βούληση, η οποία -όλως παραδόξως- είναι ταυτόχρονα και πράξη αγάπης.
Μου φαίνεται περίεργο να πω ότι οι νέοι στον Καύκασο είχαν ιδιαίτερα δραματικές εμπειρίες. Αυτό θα σήμαινε ότι οι νέοι σε άλλα μέρη όχι; Στην Τσετσενία, πάντως, σίγουρα έχουν. Μια φοιτήτριά μου έφυγε από την Τσετσενία όταν ήταν πολύ μικρή. Μπόρεσε να περιγράψει μόνο μια σκηνή: να περιμένει στο υπόγειο με την οικογένειά της τον πατέρα της να γυρίσει σπίτι. Αυτό ήταν. Οι υπόλοιποι από εμάς δεν είχαμε άμεση εμπειρία [του πολέμου]. Το περισσότερο που θυμάμαι είναι ότι όταν ήμουν πέντε χρονών, ζούσαμε ακριβώς δίπλα στον σιδηροδρομικό σταθμό και εκεί έγινε μια τρομοκρατική επίθεση. Η μαμά φοβήθηκε, έγινε μια μεγάλη έκρηξη, έτρεξε έξω και μετά απλά πήγαμε να ρίξουμε μια ματιά. Τα θυμάμαι όλα πολύ καλά: αναρωτιόμουν αν θα υπήρχε κόσμος εκεί.
Αργότερα, αφού ολοκλήρωσα το εργαστήριο κινηματογράφου, διάβασα το ημερολόγιο μιας Ρωσίδας που ζούσε στην Τσετσενία, της Πολίνα Ζερεμπτσόβα. Άλλαξε τα πάντα για μένα. Σε κάποιο σημείο γράφει για το πώς κατά τη διάρκεια του πολέμου ανακάτευε σε ποτήρια φακελάκια με μια σκόνη φρούτων που λεγόταν Yupi με νερό και το πουλούσε στην αγορά. Αυτό πυροδότησε μια ανάμνηση: Ήμουν παιδί, δίπλα στο ποτάμι μαζί με όλη η οικογένεια και περνούσαμε υπέροχα, και ανακατεύαμε λίγο Yupi σε έναν κουβά. Και αρχίζω να συνειδητοποιώ ότι δεν δεν ήξερα τίποτα για αυτό που συνέβαινε μόλις εξήντα μίλια μακριά. Για κάποιο λόγο δεν θυμάμαι καθόλου κανέναν γύρω μου να μου μιλά γι’ αυτό, ή να έχω αντίληψη ή σκέψεις γι’ αυτό. Απλά δεν συνέβη ποτέ.”
Βιογραφικό σκηνοθέτιδος
Η Κίρα Κοβαλένκο γεννήθηκε στο Νάλτσικ. Σπούδασε σκηνοθεσία στο Πανεπιστήμιο Kabardino-Balkarian με καθηγητή τον Αλεξάντερ Σοκούροφ (Ρώσικη Κιβωτός, Μολώχ, Μητέρα και Γιος, Φάουστ) απ’ όπου αποφοίτησε το 2015. Το Ξεσφίγγοντας τις Γροθιές είναι η δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία της, μετά το ντεμπούτο της Sofichka (2016) το οποίο πρωτοπροβλήθηκε στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Black Nights του Τάλιν.
Ξεσφίγγοντας τις Γροθιές (Unclenching the Fists, 2022)
Σκηνοθεσία: Kira Kovalenko
Ηθοποιοί: Milana Aguzarova, Alik Karaev, Soslan Khugaev
Διάρκεια: 97′
Η ταινία θα είναι διαθέσιμη σε streaming από το Cinobo από τις 29 Νοεμβρίου 2022