Του Αντώνη Λιάκου
Εξαιρετικά ανησυχητικά τα νέα από τη Βραζιλία, με τη φυλάκιση του Λούλα, για να εμποδιστεί να διεκδικήσει την προεδρία στις επικείμενες εκλογές, στις οποίες οι δημοσκοπήσεις του έδιναν προβάδισμα. Θυμίζουν Χιλή 1973, μόνο που εδώ δεν είναι ο στρατός ο εκτελεστής του πραξικοπήματος. Ανησυχητικά τα νέα και λόγω του μεγέθους της χώρας, μιας από τους πυλώνες της παγκοσμιοποίησης, και λόγω του ρόλου της στην Νότια Αμερική, και λόγω ιστορίας.
Μια βαθειά διχασμένη χώρα ανάμεσα στις μεσαίες και ανώτερες τάξεις λευκής και ευρωπαϊκής καταγωγής, και στον κόσμο που ζει στις φαβέλες, τους μελαμψούς απόγονους των μαύρων σκλάβων και των Ινδιάνων, την εργατική τάξη και τους αγρεργάτες. Βασικοί σταθμοί: ο Getϊlio Vargas (1930–1945) εισήγαγε ένα κράτος πρόνοιας με κορπορατιστικό χαρακτήρα, όμοιο με το περονικό. Μια στρατιωτική δικτατορία 1964-1985, από τις σκληρότερες της μεταπολεμικής εποχής, που άνοιξε την βραζιλιάνικη οικονομία στη διεθνή αγορά. Η προεδρία του Fernando Henrique Cardoso (1995–2002) ενός κεντροδεξιού πολιτικού που έβαλε τη μεγάλη αυτή χώρα στον συνταγματικό δρόμο, και στη συνέχεια η προεδρία του Luiz Inαcio Lula da Silva (2003–2010), ενός χαρισματικού εργατικού ηγέτη, που δεν μείωσε βέβαια τις αβυσσαλέες ανισότητες της χώρας, αλλά ευνόησε τους φτωχούς, (με το πρόγραμμα Bolsa Familia, ευνοήθηκαν 50 εκατομμύρια φτωχοί), εισχώρησε στις φαβέλες, έφερε εκεί εκπαίδευση και ιατρική περίθαλψη. Δοκίμασε να ενοποιήσει αυτή τη διχασμένη χώρα. Κι αυτός και η διάδοχός του, η Dilma Rousseff, (2011-2016).
Μετά το τέλος των δικτατοριών σε εκείνες τις χώρες και τη νίκη των φιλολαϊκών ηγετών για μια ολόκληρη περίοδο, το ενδοθεσμικό πραξικόπημα που είναι εν εξελίξει από καιρό και ολοκληρώνεται με τη φυλάκιση του Λούλα (κατά τη γνώμη μου κινδυνεύει η ζωή του μέσα στις φυλακές) φαίνεται σαν να ανοίγει για τα καλά ένας καινούργιος κύκλος που θα μετατοπίσει την εξουσία προς τις ελίτ, στη λατινική αμερική. Όχι ότι την είχαν χάσει ποτέ, αλλά η βουλιμία της εξουσίας, η πλεονεξία και η αλαζονεία όσων θεωρούν πως μαζί με το μύρο-πήραν και το δικαίωμα να κυβερνούν, είναι χωρίς μέτρο.
*Η φωτογραφία του θέματος προέρχεται από την βραζιλιάνικη ταινία Triste trópico (1974) γραμμένη και σκηνοθετημένη από τον Arthur Omar.
**Ο Αντώνης Λιάκος είναι ομότιμος καθηγητής της ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Γεννήθηκε στην Αθήνα (1947) και σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ. Φυλακίστηκε από τη δικτατορία από το 1969 έως το 1974. Μεταπτυχιακές σπουδές στην Ιταλία, διδακτορική διατριβή στη νεώτερη και σύγχρονη ιστορία στο ΑΠΘ, 1984. Δίδαξε στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ 1981-1990. Το 1988-1989 ήταν Honorary Research Fellow στο Πανεπιστήμιο του Birmingham. Το 1990 εξελέγη αν. καθηγητής στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και από το 1994 είναι τακτικός καθηγητής. Το 1995 ήταν Επισκέπτης καθηγητής στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Φλωρεντίας, και στο Πανεπιστήμιο του Sydney στην Αυστραλία. Το 1996- 1997 ήταν Visiting Research Fellow στο Πανεπιστήμιο του Princeton, ΗΠΑ. Το 2001 ήταν επισκέπτης καθηγητής στην Ecole Normale Superieure στο Παρίσι. Συμμετέχει στο Συμβούλιο του European Doctorate in Social History. Το 2006 επισκέπτης ερευνητής για δεύτερη φορά στο Princeton. Από το 2005 είναι μέλος του Board της International Commission for History and Τheory of Historiography και από το 2010 έως το 2015 πρόεδρος. Είναι επίσης μέλος της εκδοτικής ομάδας του περιοδικού Historein/Ιστορείν.
Το ερευνητικό και συγγραφικό έργο του αφορά την νεώτερη και σύγχρονη ιστορία, ειδικότερα την ιστορία της συγκρότησης των εθνικών κρατών στην Ελλάδα και στην Ιταλία, την κοινωνική ιστορία και την ιστορία της ευρωπαϊκής ιστοριογραφίας. Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει οκτώ βιβλία και πάνω από εξήντα μελέτες δημοσιευμένες σε ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά επιστημονικά περιοδικά και ειδικούς τόμους. Έχει διατελέσει μέλος της Εφορείας των Γενικών Αρχείων του Κράτους, της Επιτροπής Ιστορίας της Εθνικής Τράπεζας, του ΔΣ των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας και του Ιστορικού Αρχείου του Πανεπιστημίου Αθηνών. Διηύθυνε εκδοτικές σειρές Ιστορίας στις εκδόσεις Γνώση, Θεμέλιο και τώρα Νεφέλη. Τα τωρινά του ενδιαφέροντα αφορούν την ιστορία και τη θεωρία της ιστοριογραφίας και τη διερεύνηση της ιστορίας ως πολιτισμικής πρακτικής. Ελαβε μέρος στο ερευνητικό πρόγραμμα της European Science Foundation «National Histories in Europe (NHIST) and the Cleiohres CLIOHRES.net (“Creating Links and Innovative Overviews for a New History Research Agenda for the Citizens of a Growing Europe”. Διετέλεσε Πρόεδρος της Επιτροπής Εθνικού και Κοινωνικού Διαλόγου για την Παιδεία.